El-Erian: FED bir hata daha yapamaz

BORSAGUNDEM.COM – DIŞ HABERLER SERVİSİ

Küresel ekonomiler 2022 yılının başından bu yana oldukça belirsiz bir ortamla karşı karşıya. Kovid-19’un çok daha bulaşıcı olan Omikron varyantı insan sağlığı için önceki varyantlara göre çok daha az tehdit edici olmasına karşın ekonomiler üzerindeki etkisini sürdürüyor. Borsagundem.com’un derlediği bilgilere göre bu risklere enflasyon, işgücü kıtlığı ve jeopolitik krizler de ekleniyor.

Cambridge Üniversitesi Ekonomi Profesörü ve Allianz Baş Ekonomisti Mohamed El-Erian piyasaları derinden sarsan belirsizliklerin tek tek bakıldığında çözülebilecek sorunlardan oluştuğunu belirtiyor. Ancak El-Erian’ın Financial News’teki yazısına göre tüm bu krizlerin aynı anda çözülmesi için ekonomide karar verici pozisyonda olanların çok daha fazlası yapması gerekiyor. İşte ünlü ekonomistin yazısı:

“2022'nin başlangıcına giderek derinleşen bir tedirginlik hissi damgasını vurdu. Bu sadece sağlık, ekonomi, jeopolitik ve bazı durumlarda ulusal ve finansal güvenlikle ilgili zorluklarla karşı karşıya olan hükümetler için de değildi. Haneler ve çok farklı alanlardaki şirketler de bu tedirginliği hissediyor. Herkes beklenenden çok daha uzun bir süre ‘normalliğin’ dışında kaldı veya dışına itildi.

Kovid-19 elbette bir faktördür. Ancak artan jeopolitik gerilimler ve enflasyon kaynaklı hane halkı kırılganlığına, işgücü kıtlığına ve piyasa oynaklığına birçok yeni gelişme de katıldı.

Omikron varyantı, Kovid bulaşma oranlarını Alpha veya Delta gibi önceki baskın varyantlara göre çok daha tehlikeli kabul edilecek seviyelere taşıdı. Neyse ki, Omikron'un daha az şiddetli olduğu kanıtlandı, yeni vakaların hastaneye yatış veya ölüme yol açma olasılığı çok daha düşüktür. Gerçekten de birçok kişi Omikron’un sonunda pandemiden daha az yıkıcı endemi sürecine doğru bir geçişe izin vereceğini umut ediyor.

Yine de Omikron şimdilik hala önemli bir istikrarsızlık kaynağı. Omikron kaynaklı izolasyon istihdam ve arz sorununa sebep olarak toplumların daha has segmentlerinde gelirlerin azalmasına neden oluyor. Ancak istikrarsızlığın tek kaynağı birçok insanın testlerde pozitif çıktıktan sonra izolasyona zorlanması değil. Omikron ayrıca ülkelerin farklı Kovid yönetim stratejileri benimsemesine yol açarak küresel olarak daha önceden de yeterli seviyede olmayan koordinasyondaki eksiklikleri güçlendiriyor.

Aşı eşitsizliği özellikle ciddi bir sorun olarak devam etmekte. Zira küresel nüfus aşılanıncaya kadar yeni varyantların ortaya çıkma ihtimali her zaman açık kalacaktır. Benzeri bir şekilde Çin’in sıfır-Kovid politikası da tedarik zincirindeki bozulmalara yenilerini ekliyor.

Bu tür aksaklıklar tıpkı enflasyonun ABD halkının bir numaralı endişesi haline gelmesi gibi fiyatlar üzerinde yukarı yönlü baskı yaratacaktır. Birçokları için kontrol altındaki fiyat şoku olarak görülen şey çok daha geniş çaplı bir olguya dönüştü. Sonuç olarak tüketici duyarlılığı düştü ve hanehalkı kırılganlığı özellikle de halihazırda zor durumda olan nüfus segmentlerinde yükseliyor.

İşgücü kıtlığının kalıcılığının her iki yönde de yayılma etkileri gösterir. Şirketler tüketicilere daha yüksek işgücü maliyetleri aktardıkça enflasyonist baskılara katkıda bulunur ve reel bilançolardaki onlarca yıllık erozyonla birlikte de maaşlardaki artışlara yardımcı olur. Bu ikinci etki, özellikle ücret kazançları uzun yıllardır verimlilik artışının gerisinde kalan gelir yelpazesinin alt ucundakiler için önemlidir.

İstikrarsızlığın bir diğer kaynağı ise piyasa oynaklığıdır. Bu yıl şimdiye kadar, varlık fiyatlarındaki volatilitede rahatsız edici belirgin bir artış oldu. Zira jeopolitik ve ekonomik kaygılarla birlikte büyük merkez bankalarının ciddi bir politika değişikliğinin eşiğinde olmasıyla volatilite de güçlü bir şekilde desteklendi. ABD Merkez Bankası (FED) varlık fiyatlarına yıllarca büyük bir destek sağladıktan ve Kasım 2021’in sonuna kadar enflasyonun “geçici” olduğunda ısrar ederek büyük bir hata yaptıktan sonra daha az uzlaşmacı bir politika duruşuna sert bir şekilde dönmek zorunda kaldı. Şimdiyse, daha önce anlayamadığı ve ele alamadığı yüksek enflasyona güçlü bir şekilde tepki vermesi ve böylece enflasyonun daha yerleşik hale gelmesine izin vermemesi gerekiyor.

Aşırı derecede baskılanmış faiz oranları ve rekor düzeyde aylık likidite enjeksiyonlarını içeren para politikasının bu şekilde geri çekilmesi benzeri görülmemiş derecede serbest finansal koşulların önemli bir sıkılaşmasını tetikleme riskini taşıyor. Geride kalmış bir FED’in aşırı bir daralma politikasında zorlaması özellikle de geçim kaynaklarına yönelik riskleri belirginleştirecektir.

Bu, FED’in çok kısa bir süre içinde sadece aylık varlık alımlarını sona erdirmekle kalmayıp aynı zamanda faiz oranlarını yükselttiği ve devasa bilançosunu gevşetmeye başladığı üç uçlu bir yaklaşım anlamına gelebilir. Söz konusu politika, FED'in varlık fiyatlarını son derece desteklediği, volatiliteyi sürekli olarak bastırarak ve daha fazla risk almayı teşvik ederek varlık fiyatlarını desteklediği bir sürecin ardından geliyor.

Eğer FED politik sorumluluklarını yerine getirmekte tekrar tökezlerse, daha öncesinde önlenebilmesi mümkün olan durgunluğa sebep olabilir. Toplumu yüksek enflasyona ve daha düşük gelirlere maruz bırakabilir.

Son olaraksa jeopolitiğin neden olduğu ek huzursuzluklar var. Artan Rusya-Ukrayna gerilimi belirsizlik ve enflasyonist baskılara katkıda bulunuyor. Durumla ilgili değerlendirmelerin çoğu, açık bir askeri çatışmayı veya dayanıklı bir diplomatik çözümü güvenli bir biçimde tahmin edemezken, çoğu kişi karışık bir ortamda sıkışmış hissediyor.

Benzer bir fenomen Çin-Amerika ilişkisinde daha az derecede de olsa görülebiliyor. Bu gelişmelerin her biri kendi başına önemli bir belirsizliğe neden olacaktır. Söz konusu gelişmelerin tamamı derin, yaygın bir huzursuzluk ortamı yarattı ve toplumun her kademesinde hata ve yanlış değerlendirme olasılığını artırdı. Günümüzün sorunlarının çoğu birbirinden bağımsız olarak aşılabilir nitelikte olmasına karşın bu sorunların büyümüş bir kombinasyonundan toparlanmak zor olacaktır.

Geçmişte, esneklik, hız ve isteğe bağlı kalmanın sağlam bir karışımı, alışılmadık belirsiz koşullar altında sağlam karar verebilmek için gerekli olmuştu. Toplumlarımızdaki en savunmasız kesimleri korumak için daha fazlasını yapmamız, üç konudaki yetkinliğimizi de iki katına çıkarmamız gerekiyor.”

Bank of America bu yıl FED’den 7 faiz artışı bekliyor

5 ekonomistten emlak piyasası tahminleri

El-Erian: FED gerekeni yapamadı

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.