Prof. Dr. Serra Eren Sarıoğlu [email protected]

Emeklilerimizin yüzde altmışı emeklilik maaşıyla geçinemiyor

Ülkemiz emeklilik dönemindeki insanların yaşam kalitesi açısından pek de iyi bir tabloya sahip değil. Sağlıklı, mutlu ve huzurlu bir emeklilik dönemi için gerekli emeklilik gelirini elde edebilen emekli sayısı son derece az. Bu nedenle emekliler halen çalışmakta ya da çalışmayanların önemli bir kısmı çalışmak istemekte.

Her yüz emekliden 22’si hala çalışıyor

Bu konuda 2017 yılının başlarında Türkiye Emekliler Derneği (TÜED) tarafından yapılan araştırmadaki rakamlar oldukça çarpıcı. "Emekli Bireylerin Türkiye'de Yaşlılığa Hazırlık Durumları" başlıklı araştırmasının sonucuna göre, Türkiye'de bulunan 8 milyon 77 bin 152 emekliden 1 milyon 801 bin 205'i halen çalışıyor, 3 milyon 301 bin 148 emekli ise iş arıyor. Yüzdesel olarak ifade edelim: Her yüz emekliden 22’si halen çalışıyor.

Emeklilerin % 53’ü iş arıyor

Araştırmada çalışmayan emekli bireylere çalışmak isteyip istemediği de sorulmuş. Yüzde 52,6’sı çalışmak istediğini belirtmiş. Araştırmada çalışmak isteyenlerin yaklaşık yüzde 82’sinin maddi yetersizlik nedeniyle bunu istediği belirtilmiş. Diğer bir deyişle, her yüz emekliden 22’si halen çalışıyor, 38’i de maddi yetersizlik nedeniyle çalışmak istiyor. Bu demektir ki, emeklilerin yüzde 60’ı emeklilik geliriyle geçinemiyor.

Çalışanların %47’si otomatik katılımla emeklilik gelirini arttırmaya “evet” diyor

2017 yılının başında devreye giren otomatik katılım verilerinde gelinen noktaya bir göz atalım. Yılbaşından bu yana 7.5 milyon çalışan otomatik katılım ile bireysel emeklilik sistemine dahil edilmiş, bunların 4 milyonu cayma hakkını kullanarak sistemden çıkmış. Çıkış oranı yüzde 53. Çalışanların yarısından fazlası sistemde kalmamayı tercih etmiş. Buraya kadar olan kısmı her yerde okuyabilirsiniz. Hemen ardından son günlerde bu tabloyu değiştirmek için otomatik katılımda yapılması planlanan iyileştirmelerle ilgili açıklamalara etraflıca yer veriliyor bu yazılarda.

Bardağın dolu tarafına bakalım: Ülkemizde şu an 3.5 milyon çalışan emekliliğinde daha yüksek gelire sahip olmak için düzenli katkı payı ödüyor. Gönüllü BES tarafında katılımcı sayısının yaklaşık 7 milyon olduğunu ve bu düzeye ancak 14 yılda ulaşıldığını da ekleyelim.

Thaler ve Otomatik Katılım

Geçtiğimiz günlerde “davranışsal iktisat”a yaptığı katkılardan dolayı Nobel Ekonomi Ödülü’nü alan R. Thaler için akademi tarafından yapılan açıklamada “Thaler, psikolojik varsayımları ekonomik karar alma analizleriyle birleştirdi. Kısmi rasyonellik, sosyal tercihler ve öz-denetim yokluğunun sonuçlarını araştıran Thaler, bu gibi insani faktörlerin bireysel kararları ve piyasa süreçlerini sistematik olarak nasıl etkilediğini ortaya koydu" ifadelerine yer veriliyor. Thaler’in başlıca araştırma alanlarından birisi de emeklilik sistemi ve otomatik katılım. Thaler, bireylerin gelecekle ilgili karar alma süreçlerinde otokontrol ve uygulama sorunları yaşadığını, dolayısıyla emeklilik sistemine katılımın opsiyonel olması yerine herkesin otomatik olarak dahil edilmesi gerektiğini söylüyor. Herkesin dahil edildiği ancak isteyenlerin ayrılma hakkına sahip olduğu bir uygulamanın refah düzeyini arttırabileceğini savunuyor. Özetle; bireyler, Thaler’in tabiriyle, biraz “dürtme” (nudge) ile harekete geçip daha sağlıklı karar alabilir.

Bu anlamda ülkemizde yeni uygulamaya giren otomatik katılımın üç buçuk milyon kişide bu hareketi yarattığı ortada. Bu hareketi kaybetmemek ve doğru yönlendirmek önemli bir konu. Diğer önemli konu ise harekete geçmeyen kitle için ne yapılması gerektiği. Bunları da önümüzdeki yazılarda inceleyelim.

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.