Türkiye'nin net finansal değerinde iyileşme

İlk çeyrekte Türkiye ekonomisinin net finansal değerinde bir önceki döneme göre GSYİH’a oranla 2,5 puan iyileşme kaydedildi.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yapılan açıklamada şöyle denildi:

"Sektörlere ilişkin finansal bilançolara göre, 2020 yılı birinci çeyreğinde Türkiye ekonomisinin net finansal değerinde bir önceki döneme göre GSYİH’a oranla 2,5 puan iyileşme kaydedilmiştir. Dönem sonu itibariyla sektörlerin toplam finansal varlıkları 16,2 trilyon TL, yükümlülükleri ise 18,2 trilyon TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu çeyrekte, yurtdışına olan yükümlülüklerdeki yaklaşık 40 milyar TL düşüş, sektörlerin net finansal pozisyonunda iyileşmeye yol açmıştır. 

Aynı dönemde, hanehalkının ve finansal olmayan kuruluşların borçlarının gayrı safi yurt içi hasılaya oranı sırasıyla %15 ve %69 olarak gerçekleşmiştir. Bu oranlara göre Türkiye, hem hanehalkı hem şirketler kategorisinde borçluluk düzeyi düşük ülkeler arasında yer almaktadır. 

2020 yılı birinci çeyreği itibarıyla, yurt içi ekonominin sektörel finansal bilançoları incelendiğinde, toplam ekonominin finansal borçlu pozisyonunda olduğu, hanehalkı ve dünyanın geri kalanının yurt içi sektörlerden alacaklı, finansal olmayan kuruluşlar ve genel yönetimin ise diğer sektörlere borçlu pozisyonda olduğu gözlenmiştir. Finansal kuruluşlar sektörü ise finansal aracılık rolü gereği dengeye yakın bir net finansal değer yaratmıştır.

Sektörlerde gerçekleşen net finansal işlemler incelendiğinde, bir önceki çeyrekte GSYH’nin %0,6’sı ile net borç alan konumunda olan toplam ekonomi 2020 yılı birinci çeyreğinde GSYH’nin %7’si oranında net borç almıştır. Bu orana sektörlerin katkısı incelendiğinde, finansal kuruluşların GSYH’nin %6,3’ü ile bu dönemde en fazla borç alan sektör olduğu, bunu sırasıyla yaklaşık %3,1 ve %2,7 ile genel yönetim ve finansal olmayan kuruluşların izlediği, hanehalkının ise GSYH’nin % 5,1’i oranında net borç verdiği gözlenmiştir. 

Sektörlerin son dönem itibarıyla finansal varlık ve yükümlülük dağılımı incelendiğinde, finansal olmayan kuruluşların yükümlülük ve varlık tarafında en büyük sektör olmaya devam ettiği, bunu finansal kuruluşların izlediği görülmektedir.

2020 yılı birinci çeyreği itibarıyla, finansal araç dağılımında önemli bir değişiklik olmamıştır. Varlıklarda para ve mevduat ile diğer alacaklar yükümlülüklerde ise sırasıyla krediler ile diğer borçlar kalemleri en ağırlıklı araçlar olarak gözlenmektedir.

2. Kimden-Kime (Mevduat ve Krediler)

Mevduat ve kredi kalemleri için derlenen kimden-kime matrisleri ışığında ekonomik sektörler arası ilişkiler aşağıda incelenmiştir. 

Kredilerin kimden-kime matrisleri incelendiğinde, 2020 yılı birinci çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre sektörler arası bağlantılarda önemli bir değişiklik gözlenmemiştir. En büyük bağlantı, finansal olmayan kuruluşlar ile parasal ve finansal kuruluşlar arasında gerçekleşmiş, parasal ve finansal kuruluşlar toplamda 3.249 milyar TL tutarında kredi kullandırmış, bunun 2.204 milyar TL’lik kısmını finansal olmayan kuruluşlara ve 656 milyar TL’lik kısmını hanehalkına vermiştir. Yurt içi sektörler tarafından dünyanın geri kalanından 1.286 milyar TL’lik kredi kullanılmış, bunun 650 milyar 
TL’lik kısmını finansal olmayan kuruluşlar, 452 milyar TL’lik kısmını ise parasal ve finansal kuruluşlar kullanmıştır. 

2020 yılı birinci çeyreğinde, açılan toplam 4.420 milyar TL’lik mevduatın 3.898 milyar TL’lik kısmı parasal ve finansal kuruluşlarda, 522 milyar TL’lik kısmı ise dünyanın geri kalanında açılmıştır. 

Parasal ve finansal kuruluşlarda açılan mevduatın büyük bölümü hanehalkı (1.599 milyar TL) ve finansal olmayan kuruluşlara (795 milyar TL) aittir. Dünyanın geri kalanında açılan mevduatın önemli bir bölümü ise (407 milyar TL) parasal ve finansal kuruluşlar tarafından açılmıştır.

3. Hanehalkı

Hanehalkı finansal varlıkları 2020 yılı birinci çeyreklik döneminde bir önceki döneme göre 135 milyar TL artış göstermiş, bu artışın 39 milyar TL’si değerleme, 96 milyar TL’si ise işlem kaynaklı olarak gerçekleşmiştir. Hanehalkı yükümlülükleri aynı dönemde bir önceki döneme göre 42 milyar TL artış göstermiş, bu artışın tamamına yakını işlem artışı kaynaklı olarak gerçekleşmiştir. 

2020 yılı birinci çeyrek itibarıyla, hanehalkının finansal araç dağılımında önemli bir değişiklik gözlenmemiştir. Finansal varlıklarında en temel araç %77 dolayındaki payı ile mevduat olup, bunu hisse senetleri ve özkaynaklar izlemektedir. Hanehalkı yükümlülükleri incelendiğinde tamamına yakınının kredilerden oluştuğu görülmektedir.

Hanehalkı net finansal değeri 2020 yılı birinci çeyreğinde 93 milyar TL artış göstermiştir. Hanehalkı borçluluğuna ilişkin göstergelere bakıldığında hanehalkı borcunun GSYH’ye oranı ile borcun harcanabilir gelire oranı bir miktar artış göstererek sırasıyla %15 ve %46 olarak gerçeklemiş, borcun toplam finansal varlıklara oranı ise %31 seviyelerinde yatay seyretmiştir.

4. Finansal Olmayan Kuruluşlar

Finansal olmayan kuruluşların finansal varlıkları 2020 yılı birinci çeyreklik döneminde bir önceki döneme göre 6,7 milyar TL artış göstermiştir. Söz konusu artışa 143 milyar TL’lik değerleme azalışı negatif yönde katkı yaparken, işlem artışı 149,7 milyar TL olmuştur. 

Finansal olmayan kuruluşların yükümlülükleri ise aynı dönemde 134 milyar TL artış göstermiş ve bu artışta 178,5 milyar TL’lik işlem artışının etkili olduğu gözlenmiştir.

2020 yılı birinci çeyreklik döneminde, finansal olmayan kuruluşların finansal işlem dağılımında önemli bir değişiklik olmamıştır. Varlık tarafındaki en önemli kalemi satıcı kredi ve avansları ile diğer kalemlerin toplamından oluşan diğer alacaklar (%54) oluştururken, hisse senetleri ve özkaynakların payı %29, para ve mevduatın payı ise %15 olmuştur. Yükümlülük tarafında ise diğer borçların oranı %42, kullanılan kredilerin payı ise %33 seviyelerinde gerçekleşmiştir. Hisse senetleri ve özkaynak yoluyla yapılan finansmanın payı %24 düzeyinde gerçekleşmiştir.

Finansal olmayan kuruluşların net finansal değeri 2020 yılı birinci çeyreğinde bir önceki döneme göre 127 milyar TL azalmıştır. 

Borçlarının GSYH’ye oranı aynı dönemde bir önceki döneme göre biraz artış göstererek %69 seviyesinde gerçekleşmiştir. Borçların toplam finansal varlıklara oranı ise aynı dönemde %47’e yükselmiştir. 

Finansal olmayan kuruluşların yükümlülüklerinin GSYH’ye oranları çeşitli ülkelerle karşılaştırıldığında 2020 yılı birinci çeyreğinde, Türkiye’nin borçluluk düzeyi düşük ülkeler arasında yer aldığı görülmektedir .

5. Yerleşik Sektörlerin Toplam Borcu

Yurt içinde yerleşik sektörlerin kullandıkları krediler ve ihraç ettikleri borçlanma senetlerinin toplamından oluşan finansal hesaplar tanımlı toplam borcun GSYH’ye oranı, 2020 yılı birinci çeyreğinde %149 seviyesinde gerçekleşmiştir. 
Söz konusu borçluluk oranı diğer ülkeler ile karşılaştırıldığında 
2020 yılı birinci çeyreği itibarıyla Türkiye’de yerleşik sektörlerin toplam borcunun düşük seviyede gerçekleştiği görülmektedir. 
Borçluluk oranının finansal araçlar itibarıyla ülke karşılaştırması yapıldığında 2020 yılı birinci çeyreklik dönemi itibarıyla Türkiye’nin kredi/GSYH ve borçlanma senetleri/GSYH oranı açısından göreceli olarak düşük seviyede yer aldığı görülmektedir. 
Kredi borçluluk oranında en büyük sektör GSYH’nın %67’si ile finansal olmayan kuruluşlar olurken, borçlanma senetlerinde %32 ile genel yönetim önde gelen sektör olmuştur

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.