S&P Global: 1970’leri gölgede bırakacak enerji krizi geliyor

BORSAGUNDEM.COM – DIŞ HABERLER SERVİSİ

Küresel piyasalarda yaşanan enerji krizi, dünyaca ünlü finans kuruluşu S&P Global’ın Başkan Yardımcısı Daniel Yergin’e göre 1970’lerin petrol krizinden daha ciddi olabilir.

Enerji emtialarındaki belirsizlik ortamıyla birlikte yükselen fiyatlar dünya çapında tüketicilerin, işletmelerin, siyasi liderlerin ve merkez bankalarının endişelerinin artmasına sebep oldu. Tedarik zincirindeki sorunların 1970’lerdeki petrol krizine benzer bir etki yaratıp yaratmayacağı ise tüm dünyada sorulur hale geldi.

MarketWatch’un haberine göre Yergin konuyla ilişkili açıklamasında “Evet, şu anda yaşanan enerji krizi ciddi. Aslına bakılırsa bugünün krizi daha kötü olma potansiyeli taşıyor” ifadelerine yer verdi.

Yergin, “1970'lerde sadece petrol söz konusuydu, oysa bu kriz doğal gazı, kömürü ve hatta nükleer yakıt döngüsünü kapsıyordu. Bugünkü kriz, enflasyonu körüklemenin yanı sıra, küresel pazarı, ekonomik büyümeyi kısıtlayan, parçalanmış ve bozulmalara karşı daha savunmasız bir Pazar haline dönüştürüyor. Ukrayna'daki savaştan kaynaklanan jeopolitik krizle birlikte, dünyanın büyük güçler rekabetini daha da derinleştiriyor” ifadelerine yer verdi.

S&P Global üst düzey yöneticisine göre bugün yaşanan enerji krizi Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesiyle başlamadı. Yergin Kovid-19 pandemisinden sonra artan enerji talebinin yükselmesiyle enerji krizinin başladığını söyledi. Yetkili söz konusu dönemde Çin’de azalan kömür stoklarına ve artan fiyatlara dikkat çekti. Zira küresel sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) pazarı da bu dönemde sıkılaştı, fiyatlar arttı ve petrol fiyatları da yükselişe geçti.

Yergin’e göre normal şartlarda, yükselen enerji fiyatlarıyla birlikte, Rusya gibi bir ülkenin, ana müşterisi olan Avrupa'ya yaptığı doğalgaz satışlarını, asgari sözleşmeli hacimlerin üzerine çıkarması beklenirdi. Rusya bunun yerine, çok daha fazlasını üretebilse de sözleşmelerine bağlı kaldı. Diğer bir deyişle Rusya’nın fiyatları yükseltmeye çalıştığı düşünülüyordu. Ancak Kremlin bunun yerine savaşa hazırlanıyordu.

Borsagundem.com’un derlediği bilgilere göre, Avrupa devletleri petrol ve doğalgaz konusunda %35-40 oranında Rusya’ya bağımlı konumda. Yergin’e göre Rusya sadece bu sebepten dolayı Avrupa devletlerinin Ukrayna’nın işgali konusunu protesto etmekle yetineceğini ve daha da ileri gitmeyeceğini düşünüyordu. Üst düzey yönetici Rusya’nın diğer devletlerin bu işgale nasıl tepki vereceğini tam olarak tahmin edemediğini söyledi.

Yergin’e göre ileriki süreçte ise bugünün enerji krizini daha kötü hale getirebilecek beş faktör söz konusu:

Putin ikinci bir cephe açıyor

Putin, Rusya'nın Avrupa'ya tedarik ettiği sözleşmeli doğal gaz hacimlerini azaltarak çatışmada ikinci bir cephe açtı. Amaçsa, Avrupalıların gelecek kış için yeterli miktarda doğalgaz depolamasını önlemek ve fiyatları yüksek tutmak. Bu durum Avrupa ekonomileri için daha fazla kriz ve siyasi anlaşmazlık ortaya çıkarabilir.

Putin, Haziran ayında St. Petersburg Uluslararası Ekonomik Forumu'nda yaptığı konuşmada, bu stratejisinin gerekçesini açıkça ortaya koydu: "Avrupa'da kötüleşen sosyal ve ekonomik sorunlar toplumlarını bölecek ve kaçınılmaz olarak popülizme yol açacak ve kısa vadede elitlerin değişmesine sebep olacak."

Almanya ise şimdiden doğalgaza olan ihtiyacı öngörebiliyor. Almanya Ekonomi Bakanı Robert Habeck Avrupa’nın büyünün enerji kaynaklı ekonomik krizini yönetememesi durumunda 2008 Küresel Finans Krizi sırasında olduğu gibi ‘Lehman benzeri krizin’ oluşabileceği konusunda uyardı.

İran’la yeni bir nükleer anlaşma olası değil

Batılı devletlerin enerji zengini İran’a yönelik yaptırımlarını kaldırmaması İran petrolünün yakın zamanda dünya pazarlarına giremeyeceği anlamına geliyor.

Suudi Arabistan üretimi artıramıyor

Suudi Arabistan, ABD Başkanı Joe Biden'ın yaklaşan ziyaretiyle bağlantılı olarak petrol piyasalarını "istikrara kavuşturmaya" yardımcı olmak için petrol üretimini bir miktar artırabilir. Ancak Suudi Arabistan'da büyük miktarda ek petrol kaynağı olmadığı için kısa vadede ek bir arzın oluşması muhtemel değil. Bu arada, diğer birçok petrol ihraç eden ülke, pandemiden bu yana yatırım ve bakım eksikliği nedeniyle önceki üretim seviyelerine bile dönemiyor.

Çin talebi geri dönüyor

Çin'in petrol talebi, ekonomik aktiviteyi keskin bir şekilde kısıtlayan "Sıfır Kovid" önlemleri nedeniyle ciddi miktarda azalmıştı. Ancak Çin’in kısıtlamaları kaldırması durumunda petrol tüketiminde ve talebinde büyük bir artış olacak.

Rafineri sektörü çok daha fazla sıkıştı

Ham petrol piyasası ne kadar sıkı olursa olsun, insanların gerçekte kullandığı benzin, dizel ve jet yakıtını üreten rafineri sektöründe daha da fazla sıkılık oluştu. Bu sektör oldukça karmaşık, dünya çapında birbirine son derece bağlı bir sistem haline gelmiştir. Rusya, Avrupa'ya gönderdiği ürünleri rafine ederken, Avrupa ise ABD'nin Doğu Kıyısı'na ihtiyaç duymadığı benzini gönderiyordu.

Bazı bölgelerde, sistem tamamen tükeniyor. ABD rafinerileri halihazırda yaklaşık %95 kapasiteyle çalışır durumda. Ancak genel olarak sistem hala talebe ayak uyduramıyor. Rus rafinerileri sadece kısmen çalışıyor ve Avrupa'yı petrol ürünlerinden mahrum bırakıyor. Yeterli Avrupa benzin Kuzey Amerika'ya ulaşamıyor.

Çin rafinerileri ise %70'ten daha az kapasiteyle çalışıyor. Pandemi, yeni düzenlemeler ve zorlu ekonomik şartlar nedeniyle dünya çapında günde yaklaşık dört milyon varil petrol ürünü imal eden rafineri kapasitesi kapatıldı. Kaza riski, kötü politika kararlarını ve ABD Körfez Kıyısı'ndaki rafinerileri yıkan bir kasırga gibi olası riskler göz önünde bulundurulduğunda durum daha da kötüleşebilir.

Yergin tüm bunlara rağmen hala birkaç ülkede üretimin artırılabilir olduğuna dikkat çekti. ABD, Suudi Arabistan ve Rusya'dan sonra dünyanın dördüncü büyük petrol üreticisi olan Kanada, ABD’nin de desteğiyle büyük pazarlarla işbirliği içinde ekstra varil sağlayabilir. ABD kaya gazı üretimine geri döndü ve bu yıl günde 800.000 ila bir milyon varil yeni kaynak üretebilir. Bu rakam dünyanın geri kalanının toplamından çok daha fazla ek üretim anlamına geliyor.

Krizi hafifletebilecek diğer faktörler arasında fiyat değişiklikleri ve tüketicilerin nasıl tepki vereceği de yer alıyor. Mayıs ayında, ABD benzin talebi, pandemiden önceki bir tarih olan Mayıs 2019'a göre %7 daha azdı. Bununla birlikte, talepteki azalmanın ciddi bir kısmı, daha fazla insanın evden çalışması sonucu olabilir.

Ekonomide olası bir resesyon da fiyatları düşürebilir. S&P Küresel Satın Alma Yöneticileri Endeksi, pandemi kısıtlamalarının zirvesi ve 2008 Küresel Finans Krizi sırasında ABD imalat faaliyetlerinin ‘düşüşe geçmesiyle’ ekonomik büyümenin zayıfladığına işaret ediyor. Benzer şekilde, Avrupa büyümesi keskin bir şekilde yavaşlayarak 16 ayın en düşük seviyesine geriledi. Bu tür yavaşlamalar talebi azaltabilir ve enerji fiyatlarını düşürebilir. Ancak Yergin’e göre böyle bir durumda Batılı devletlerin ve toplumsal birlik zarar görecektir.

Önümüzdeki altı ay, Avrupa'nın kış ayları boyunca yeni bir manevra yapıp yapamayacağını test etmek için kritik öneme sahip olacak. Bu süre içerisinde Avrupa devletleri daha fazla kömür yakmak zorunda kalabilir. Yergin önümüzdeki aylarda hükümetlerin ve modern ekonomilerin enerji sektörü ile arasında daha bilinçli bir işbirliği oluşturması gerektiğine işaret ediyor.

ABD'de enflasyon beklentiyi aştı

Avrupa gaz fiyatları yükseliyor

Rusya, petrolde tavan fiyat konusunda uyardı

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.