Belgin Maviş [email protected]

Türkiye’de düşünülen Başkanlık Sistemi nedir?

-2-

2007 Anayasa değişikliğiyle cumhurbaşkanının seçilme usulü değiştirilmiş, bu tarihten itibaren iki turlu seçim ile halk tarafından seçilmeye başlanmıştı. Bu anlamda yarı başkanlık sistemi benzeri bir uygulama olmuştur.

Türkiye için kritik farklılık ise başkanlık sistemine geçilse dahi üniter devlet yapısından vazgeçilmeyeceğidir. Bu, en önemli ayrıntı olarak dikkat çekmektedir.

ABD tipi tam başkanlık sisteminde Başbakan yoktur ve bakanlık mevkii de olmadığından Bakanlar Kurulu yoktur. Ancak bakanların görevlerini yapmak üzere, başkan tarafından, devlet sekreterleri atanır. Türkiye’deki başkanlıkta da bu uygulama olacak.

BAŞKANLIK SİSTEMİ İÇİN ANAYASADA HANGİ MADDELER DEĞİŞECEK?

İlk taslağa göre mevcut anayasada değişmesi öngörülen maddelerden öne çıkanlar şu şekildedir;

11. Madde (1) Başkan, Türkiye Büyük Millet Meclisince kabul edilen kanunları on beş (15) gün içinde onaylar ve yayınlar.

11. Madde (2) Başkan onaylamadığı kanunları bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte aynı süre içinde Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir.(Veto)

13. Madde (1) T.B.M.M. milletlerarası hukukun meşru sayıldığı hallerde savaş ilanına ve anlaşmalar dışında Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yabancı ülkelere gönderilmesine veya yabancı ülke silahlı kuvvetlerinin Türkiye’de bulunmasına izin verme yetkisine sahiptir.

20. Madde (1) Başkan, kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip vatandaşlar arasından, halk tarafından seçilir.

20. Madde (3) Başkanlık için, son genel seçimlerde en az yüzde beş (%5) oranında oy almış olan siyasi partiler ile en az yüz bin(100.000) vatandaş aday gösterebilir.

20. Madde (4) Başkanlığa aday gösterilen milletvekilinin vekilliği Yüksek Seçim Kurulu’na başvurduğu an sona erer.

21. Madde (1) Başkanlık seçimi, Başkanın görev süresinin dolmasından önceki altmış (60) gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halinde ise boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır.

21. Madde (2) Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, Başkan seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci Pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oyu almış ilk iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Başkan seçilmiş olur.

21. Madde (3) İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır.

21. Madde (4) İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum (Evet-Hayır) şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Başkan seçilmiş olur.

24. Madde  (1) Başkan hakkında, kişisel ya da göreviyle ilgili bir suç işlediği iddiasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte ikisinin vereceği önerge ile, soruşturma açılır, üye tam sayısının en az dörtte üçünün vereceği kararla neticelendirilir. Meclis, bu istemi en geç bir ay içinde görüşür ve gizli oyla karara bağlar. Başkan ile Cumhurbaşkanının görev ve yetkilerini karşılaştıracak olursak;

Başkanlık sistemiyle ilgili ciddi bir somut adım 09.11.2016 Perşembe günü atıldı ve Başbakan Binali Yıldırım, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ile görüştü.

Abdulkadir Selvi’nin 09.11.2016 tarihli köşe yazısında bu konudaki farklılıklar şu şekilde;

* MHP’nin de daha sıcak yaklaşması dolayısıyla, yeni bir anayasa sunulması yerine mevcut anayasanın değiştirilmesi düşünülmektedir.

* Cumhurbaşkanının yemin metni “Başkan Yemini” olarak değiştirilecek. Yemin metnindeki “ve, ve” ifadeleri olmayacak şekilde düzenlenecek.

* Başkanın meclisi fesih yetkisi olmayacak.

* Başkanın onaylamadığı bir yasa, parlamentodan aynı çoğunlukla değil, nitelikli çoğunluk ile çıkarılabilecek. (ABD’de uygulanan sistem budur ve meclis yasası veto edildikten sonra da tekrar meclis oylamasıyla çıkarılabilir.)

AK Parti'nin anayasa değişikliğiyle ilgili hazırladığı taslak metin 15.11.2016 Salı günü MHP'ye ulaştı. MHP Genel Başkanı Bahçeli, “Metin üzerinde çalışmalarımızı kılı kırk yaran bir değerlendirmeyle yapıyoruz” dedi.

Kaynak: Vikipedia, BloombergHT, BorsaGündem, Akşam.com.tr, Diğer A1 Capital Analizleri

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.