Şekerbank Tarafından Hazırlanan Analiz:
"Hazine ve Maliye Bakanlığı Ağustos ayı bütçe rakamlarını
açıkladı. Açıklanan verilere göre Ağustos ayında bütçe 28,2 milyar TL
fazla verirken faiz dışı fazla 40,1 milyar TL oldu. 2019'da aynı
dönemde 0,6 milyar TL bütçe fazlası ve 11,4 milyar TL faiz dışı fazla
verilmişti. 2020 Ocak-Ağustos dönemine bakıldığında faiz dışı açık
19,3 milyar TL, bütçe açığı ise 110,9 milyar TL oldu. Böylece Temmuz
ayında 2020 bütçe açığı tahminine ulaşıldıktan sonra Ağustos ayında
verilen fazla ile tekrar ilk tahminin altına gelinmiş oldu. Geçtiğimiz
yıl aynı dönemde faiz dışı fazla 1,2 milyar TL, bütçe açığı ise 68,1
milyar TL olarak gerçekleşmişti. 2019 tüm yıl için baktığımızda bütçe
yılı 123,7 milyar TL açık ve 23,8 milyar TL'de faiz dışı açık ile
bitirmişti.
Ağustos ayı gelirler kaleminde, vergi dışı gelirler ve diğer
kalemlerde sırasıyla yıllık %71,5 ve %10,1 reel gerileme
kaydedilirken, Mart-Mayıs döneminde ortalamada %15,3 reel daralma,
Haziran-Temmuz döneminde ise ortalamada %13,2 artış görülen vergi
gelirlerinde Ağustos'ta da yıllık %32,2 artış görüldü. Diğer
gelirlerdeki ciddi gerilemeye rağmen vergi gelirlerinden gelen
destekle manşet gelirler 2019'un aynı dönemine göre %3 artış kaydetti.
İstihdam edilen kişi sayısında son bir yılda yaşanan gerileme gelir
vergisi kalemine %5,8 ile reel düşüş olarak yansırken, salgın
nedeniyle tüketimdeki gerileme ve ertelemelerin etkisiyle Haziran'da
%77,8 düşüş gördüğümüz katma değer vergisi kalemi Temmuz'daki %36,0
oranındaki artışın ardından Ağustos'ta da %40,1 artış kaydetti. Özel
tüketim vergisi kalemi de geçtiğimiz ay görülen %61,5'lik güçlü
artışın ardından Ağustos'ta da %49,5 artış yaşadı. ÖTV'nin alt
kalemlerine baktığımızda dayanıklı tüketim malları alt kaleminde
yıllık %172 motorlu taşıtlar alt kaleminde ise yıllık %370 artış
kaydedildiği görülüyor. Tüketime bağlı vergilerdeki bu artış kredi
arzındaki rekor genişleme ile tetiklenen iç tüketimin vergi gelirleri
üzerine bir yansımasıdır ve bu anlamda beklentiler dahilindedir.
Haziran ayında ekonomilerin kademeli olarak yeniden açılmaya başlaması
ile dış ticaret hacminin yeniden toparlanması ve yeni vergilerin de
uygulanmaya başlaması ile birlikte Haziran ve Temmuz aylarında
sırasıyla %81,4 ve %12,1 artış görülen ithalat vergisi gelirleri
Ağustos ayında %27,6 artış kaydetti.
İlk sekiz ayı özetlemek gerekirse yılın ilk iki ayında ivmelenmiş
olan iç tüketimin desteği ile reel büyüme sürecindeki vergi gelirleri
ve Merkez Bankasının öne çekilen kar transferi ile desteklenen bütçe
gelirleri Mart ayı ortası itibariyle ülkemizde de etkisini göstermeye
başlayan salgının yarattığı baskı nedeniyle Mart-Mayıs döneminde ciddi
bir gerileme kaydetmişti. Mart-Mayıs döneminde vergi gelirleri
ortalamada %15,3 reel daralma kaydederken manşet gelirler de aynı
dönemde %11,3 reel daralma kaydetmişti. İç tüketimi desteklemek
amacıyla atılan adımlarla, özellikle Haziran ayında gördüğümüz
toparlanmanın desteği ile Ocak-Temmuz döneminde manşet gelirlerin reel
daralması %2,4 ile sınırlı kalmıştı. Ağustos ayında vergi
gelirlerindeki güçlü artış sayesinde ise Ocak-Ağustos manşet
gelirlerdeki daralma %1,6'ya kadar gerilemiş, vergi gelirleri ise aynı
dönemde %5,5 reel artış kaydetmiştir.
Ağustos ayında harcamalar tarafında, bütçe harcamaları ve faiz
dışı harcamalar yıllık bazda sırasıyla %23,3 ve %26,1 reel düşüş
kaydetmiştir. Detayında son iki ayda gördüğümüz tablonun tersine,
cari harcamaların gerilediğini ve manşetteki reel gerilemeyi
desteklediğini görüyoruz. Son dönemde COVİD-19 salgınının ekonomi
üzerinde yarattığı etkileri minimumda tutabilmek maksatlı sosyal
yardımlar harcamalarında gördüğümüz reel artışların ardından Ağustosta
sosyal yardımlar %47,7 reel gerileme kaydetmiştir. Hatırlanacağı
üzere emeklilere bayram ikramiyesi ödemeleri ve diğer tüm destek
ödemeleri bayram öncesine çekildiği için Ağustos ayında giderlerde
genel bir rahatlama olduğunu söyleyebiliriz. Aylık bütçe rakamlarında
bu tür kaymalar olabileceği için ilk sekiz aylık gelişmelere bakmak
resmi değerlendirmek için daha sağlıklı bir yol olarak görülmektedir.
İlk sekiz ay gelişimine baktığımızda Oca-Şub20 döneminde
gördüğümüz ortalamada reel bazda daralmaya rağmen Mart itibariyle
hızlanan artış trendiyle faiz dışı harcamalardaki reel artış ilk yedi
ayda %6,1'e yükselmişti. Ağustos ayındaki gerileme ile birlikte faiz
dışı harcamalardaki reel artışın ilk sekiz ayda %1,6 ile sınırlı
kaldığını görüyoruz. Ayrıntısında cari harcamalar ve sosyal güvenlik
harcamalarının ciddi artış gösterdiği görülmektedir. Bu da salgının
ekonomik etkileri çerçevesinde düşünüldüğünde beklentiler dâhilindedir.
Yorum:
Bütçe açığı, 2019 yılını 2018 yılı gerçekleşmesi olan 72,6 milyar
TL'nin 1,5 katından fazla bir artışla 123,7 milyar TL seviyesinde,
GSYH'ye oran olarak ise %2,9 oranında (Yeni Ekonomi Program tahmini:
%2,9) kapatmıştı. Tarihsel olarak bakıldığında yıllık bazda rekor bir
açık gerçekleşmişti. Faiz dışı denge tarafında ise 2018'de 1,3 milyar
TL olan faiz dışı fazla, 2019 yılında 23,8 milyar TL açığa dönmüştü.
GSYH'ye oran olarak da %0,6 olmuştu (Yeni Ekonomi Program tahmini:
%0,5). Böylece, yıllık bazda ilk kez faiz dışı açık verilmişti.
Bu performans sonrasında yılın ilk iki ayında bütçe Merkez
Bankası'nın öne çekilmiş kar transferinin desteğini bir yana bıraksak
da genel olarak gelir ve gider tarafında beklentiler dâhilinde
performans gösteriyordu. Fakat COVİD-19 salgının ülkemizde de
görülmesi ile birlikte ekonomik görüntü diğer ülkelerde olduğu gibi
apayrı bir düzleme geçmiştir. Mart-Mayıs dönemi ekonomik faaliyetin
durduğu ve bu anlamda bütçe gelirlerinin ciddi bir reel daralma
içerisine girdiği, giderlerin ise tüm dünyada olduğu gibi salgına
karşı atılan mali adımların etkisiyle genişlemeye başladığı bir dönem
olmuştur. Baktığımızda ilk yedi ayda toplam bütçe açığı olan 139,1
milyar TL'nin 104 milyar TL'si Mart-Mayıs dönemine aitti. Ağustos
ayında ise bütçede artıya geçilmiş olması vergi gelirlerinin iç
tüketimdeki kredi destekli toparlanmanın etkisi ile ciddi artış
göstermesinin yanı sıra bayram etkisi ile cari ödemelerin Temmuz ayına
çekilmesi sonucu olmuştur. Ağustos desteği ile ilk yedi ay itibariyle
yıllık hedefe ulaşmış olan bütçe açığı 110,9 milyar TL'ye
gerilemiştir.
Bu yıla ilişkin olarak COVİD-19 sonrası dönem yeni bir ekonomik
düzlemi ima etmektedir. Mayıs ayı itibariyle 45 milyar TL'ye varan
bütçe açıkları dönemi geride kalmış olsa da salgının tüm ekonomik
etkileri giderilmiş değildir. Küresel olarak mali teşviklerin devamı
gelecektir. Beklentimiz dâhilinde, her ne kadar ekonominin açılması ve
takibinde gelen canlanma ile gelirlerde güçlenme görülse de özellikle
salgına ilişkin endişelerin yeniden güçlenmeye başladığı sonbahar-kış
döneminde bu canlanmanın ve yan etkisi olarak vergi gelirlerinin
destekleme sürecinin ne kadar süreceğine ilişkin soru işaretlerimiz
bulunmaktadır. Giderler tarafındaki baskı ise genel çerçevesinde
sürecektir diye düşünüyoruz. Özellikle Hazine ve Maliye Bakanı Berat
Albayrak'ın her fırsatta dile getirdiği "bu yıl bütçe dengelerini ön
planda tutmuyoruz" yorumu 2020 yılsonunda bütçe öngörüsünün üstünde
GSYH'nın %5-%6'sı bandında bir bütçe açığının olası olduğunu ima
etmektedir. "
******
Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeler yatırım
danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti,
aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen
bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı
sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve
tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine
dayanmaktadır. Bu görüşler mali durumunuz ile risk getiri
tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer
alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize
uygun sonuçlar doğurmayabilir.
*******
Foreks Haber Merkezi (
[email protected] )
http://www.foreks.com
http://twitter.com/ForeksTurkey