Türkiye genelinde 360’ı aşkın Organize Sanayi Bölgesi’nde (OSB) bu hafta itibari ile başlayan doğalgaz ve elektrik kesintisinin faturası büyüyor. OSB’lerde faaliyet gösteren 67 bini aşkın şirketten otomotiv, kağıt, tekstil boya ve terbiye ve yapı endüstri alanında faaliyet gösteren birçok şirket, ardı ardına üretimi durdurma kararı aldı. Söz konusu kararda Cumartesi günü gerçekleştirilen zirvede kesintiler ile ilgili belirsizliğin giderilememesinin de etkili olduğunu dile getiren sektör temsilcileri, birçok sektörde üretime ara verilmesinin sadece bir haftalık maliyetinin milyar doları bulabileceğini belirtiyorlar.
Dünya'dan Yener Karadeniz'in haberine göre, üretime ara verilmesi konusundaki ilk adım otomotiv sektöründen geldi. Tofaş Bursa’daki fabrikasında elektrik kesintisi nedeniyle pazartesi gününden başlayarak perşembe gününe kadar üretime ara verdi. Ford Otosan ve Oyak Renault da üretime ara veren şirketler arasında yer alıyor. Söz konusu fabrikalarda dakikada bir aracın üretildiği düşünüldüğünde faturanın boyutu daha rahat görünüyor. Bugün ayrıca Kartonsan doğalgaz tedariğinde gidilen kısıtlama, Ege Endüstri ise elektrik kesintisi nedeniyle üretime geçici olarak ara verdiğini duyurdu. Benzer durum hazır giyim sektöründe özellikle boya ve terbiye kısmında yaşandı.
Hazır giyimde 500 milyon dolar kayıp
Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı Ramazan Kaya, sektörde faaliyet gösteren şirketlerin yüzde 50’sinin, boya ve terbiyenin ise tamamına yakınının OSB’lerde yer aldığını anlattı. Boya ve terbiye kısmında 3 gün üretime ara verildiğini dile getiren Kaya, söz konusu gelişmenin faturasının 500 milyon doları bulabileceğini anlattı. Kaya, müşteri kaybetme, termin, lojistik gibi sorunların ise bu rakamı çok daha yukarı taşıyabileceğini vurguladı. Otomotiv sektöründe ise sadece bir haftalık maliyetin 1 milyar doları bulabileceği dile getirildi.
Demir-çelikte kayıp 1 milyar TL
Doğalgaz ve elektrik kısıtlamasının demir-çelik sektörüne maliyetinin ise 1 milyar TL’yi bulabileceği vurgulandı. Doğalgaz ve elektrik kısıtlamasının sektörde yıllık yaklaşık yüzde 1 üretim gerilemesine eş değer olduğunu dile getiren Çolakoğlu Metalurji Genel Müdürü Uğur Dalbeler, “Bu sadece çelik sektörünü değil malzeme sağladığımız birçok imalat dalını da olumsuz etkileyecek. Maliyetlerde artışlara sebep olurken sektörde 1milyar TL kayba yol açacak. Üretim bantlarının durdurulamayan kısımlarından ötürü yüzde 40 doğalgaz kesintisi yaklaşık yüzde 60 diğer yandan 72 saat elektrik kesintisi en az 80 saatlik üretim kaybına sebep olacak. Üründe kayıp 500 bin tonu bulurken sıvı çelikte 300 bin ton gibi bir kayıp yaşanacak” diye konuştu. Ayrıca bu kesintiler ihracat tarafında zamanında teslim edilemeyen siparişlerden ötürü iptaller, cezalar, indirimler söz konusu olacağını ifade eden Dalbeler, “Yüklenmeyecek gemiler için bekleme bedelleri ve cezaları söz konusu olacak ama daha önemlisi Türk üreticilerin yurt dışında müşterileri nezdinde ileriye dönük performanslarına ilişkin soru işaretleri yaratacak. Rekabette çok geri düşmemize yol açacak” dedi.
BOTAŞ’tan üç kritik sektöre muafiyet
Türkiye’nin üç büyük doğalgaz tedarikçisinden İran’ın teknik arıza bildirerek 10 gün süreyle Türkiye’ye gaz akışını kesmesi sonrasında BOTAŞ doğalgaz santralleri ve büyük ölçekli tüketicilere olan gaz akışını azaltma kararı almıştı. Önceki gün bakanlar ile gerçekleştirilen enerji zirvesinin ardından ise kurum, ilaç, et ve et ürünleri ile süt ve süt ürünleri üreten işletmeler için doğalgaz kesinti uygulamasını sonlandırdı. BOTAŞ tarafından üreticilere gönderilen e-posta ile ilaç, et ve et ürünleri ile süt ve süt ürünleri üreten işletmeler için doğalgaz kesinti uygulamasının sonlandırıldığı bildirildi.
Gıda sektörü muafiyet istedi
Enerji kısıtlaması kararının ardından gıdadan cama, seramikten çimentoya kadar birçok sektör muafiyet istedi. Muafiyet isteyen sektörler arasında Sirkeciler de yer aldı. Sirke Üreticileri Derneği (SirkeDer) Başkanı Gürhan Güven, “Gıda ve üretim sanayisi bu karardan muaf tutulmalı, sektörde geri dönülemez zararlar yaşanabilir” dedi. İstanbul Yemek Sanayicileri Derneği (İYSAD) de, üyelerinin kesintilerden muaf tutulması isteğiyle Enerji Bakanlığı’na başvurdu. İYSAD açıklamasında, “Temel girdilerimiz olan gıda ürünlerinin bozulmaması, korunabilmesi, soğuk zincirinin sürdürülebilmesi kesintisiz enerji kullanımına bağlıdır. Üretim ve servisin her aşamasında sıcaklık kontrollü, soğuk/donuk ürünlerin muhafazası, enerji kesintisine gidilmesi halinde sekteye uğrayacaktır” denildi.
Makine Mühendisleri Odası: İran gazı kapasitenin yüzde 8'i
Makine Mühendisleri Odası’ndan yapılan yazılı açıklamada, elektrik ve gaz politikalarındaki hatalar nedeniyle kesintilerin ortaya çıktığı, toplam gaz kapasitenin yüzde 8’ini oluşturan İran gazının kesilmesinin tüm yurtta gaz ve elektrik kesintilerinin gerekçesi olamayacağı ileri sürüldü. Yapılan açıklamada, “Bu durum doğalgaz depolamasının yetersizliğini ortaya koyması yanı sıra dışa bağımlılığın ve yanlış enerji politikalarının açık bir sonucudur. Sanayide gaz ve elektrik kesintilerinin üretimi durduracağı, maliyetleri artıracağı ve zaten çekilmez olan hayat pahalılığını artıracağı da açıktır” denildi. Açıklamada, Azerbaycan kaynaklı Türkgözü girişinden gaz temininin sürdürülmesi, kompresör istasyonlarının ve boru hatları şebekelerinin çift yönlü hale getirilmesi, ülkenin doğusunda depolama imkanı araştırılması, mevcut depolama yatırımlarının bitirilmesi önerildi. Makine Mühendisleri Odası açıklamasında, doğalgazın Türkiye enerji arzı için büyük önem taşıdığı belirtildi.
Açıklamada BOTAŞ verilerine göre, Türkiye’nin günlük teorik arz kapasitesinin boru hatlarından 199 milyon, LNG tesislerinden 77 milyon, FSRU tesislerinden 56 milyon, depolama tesislerinden 48 milyon olmak üzere toplamda 360 milyon metreküp olduğu, İran’dan gelen 28,5 milyon metreküp gazın kapasitenin yüzde 8’ini oluşturduğu vurgulandı. Bu yüzde 8’lik paya karşılık kesintinin yaşanmasının teorik durumun fiiliyatta gerçekleşmediği belirtilen açıklamada, “BOTAŞ’ın günlük 360 milyon metreküp rakamının gerçekleşmesi için, bütün boru hatlarının dolu olması, gazın sözleşme değerlerine uygun olarak eksiksiz gelmesi, bütün FSRU ve LNG limanlarında LNG tankerlerinin tam kapasitede sorunsuz boşaltıyor olması ve doğalgaz depolarının tam olarak dolu olması gerekir. Ayrıca, bu rakama dahil olan ancak halen boşta bekleyen ve yıllık kapasitesi 6,5 milyar metreküp olan Azerbaycan-Erzurum hattına Azerbaycan’dan gazın gelmesi ve BOTAŞ şebekesine gaz verebilmesi de lazımdır. Enerji yönetimi bu hattan temin edilen gazın daha yüksek fiyatlarla ve ilave taşıma bedeller ile Eskişehir’den alınmasına yönelik hatalı karar ve uygulamadan derhal dönmelidir” denildi.
ORSİAD: Talimatlara uyarsak süreci daha az zararla atlatırız
Öte yandan, OSTİM Organze Sanayi Bölgesi Sanayici İşadamı ve Yöneticileri Derneği (ORSİAD) Başkanı Levent Çamur, Türk sanayicisinin uğradığı zararın daha fazla büyümeden sürecin atlatılmasını beklediklerini, geriye dönüşü olmayan zararlara uğramadan sürecin tamamlanmasını umduklarını bildirdi. Çamur, şu görüşleri dile getirdi: “Elbette üretim kaybı bekliyoruz. Ancak şu süreçte yapılabilecek en önemli şey, tüm sanayicilerimizin bu kesintilerle ilgili talimatlara uymalarıdır. Süreci en az zararla atlatmak ve verimli kullanmak adına işletmelerin planlı bakımları varsa onu öne çekebilirler. Sıkıntı giderildiğinde de birden fazla mesai yaparak üretim kaybının önüne bir nebze olsun geçebilirler. Herkesin elektrik ve gazının kesilmesini engellemek için tüm sanayicimizin talimatlara uyması, güç düşümlerine uyması önemli. Elbette bu noktada devletimizin de desteği şart. Özellikle ihracatçıya dönük olarak vergilerde indirim veya muafiyet, SGK desteği ve faiz desteği çok önemli. Bu destek yalnızca işletmelerin ayakta durması için değil, ülkemiz ekonomisi için de hayati önem taşıyor.”