Herkes kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür. Anayasa’nın 73. Maddesine göre, Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır.
Devlet, kamu giderlerini karşılamak amacıyla kanunda yer alan esaslara göre zorunlu olarak ve herhangi bir karşılık olmadan kişi ve kurumlardan vergi toplamaktadır. Toplanan vergilerle yatırım harcaması, transfer harcaması, cari harcama ve reel harcamalar yapmaktadır.
Devletler, kimi zaman bazı malların tüketimini azaltmak için vergi salarken, kimi zaman da teşvik amacıyla alınacak vergiden kısmen veya tamamen vazgeçmektedirler. Sigara, alkol gibi mallardaki vergi oran ve nispetinin yüksek olması; sermaye piyasasını güçlendirmek adına hisse senetlerinin satışından elde edilen kazançların vergi oranlarının indirilmesi bu sebeptendir.
Menkul kıymet gelirlerinin vergilendirilmesiyle ilgili olarak 01.01.2006 tarihinde Gelir Vergisi Kanunu’na getirilen geçici 67. maddesiyle bazı menkul kıymet gelirlerinin vergilendirilmesine yer verilmiştir. Adından da anlaşılacağı üzere bu madde geçici ve ilgili maddenin 19. bendinde geçici 67. madde hükümlerinin 31.12.2015 tarihine kadar uygulanacağı yer almaktadır.
Söz konusu geçici maddeye kanunla “müdahale” edilmemesi durumunda 01.01.2016 tarihinden itibaren bazı menkul kıymet gelirlerinin vergilendirilmesinde değişiklikler olacaktır.
01.01.2006 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Gelir Vergisi Kanunu'nun geçici 67. madde hükümleri ile çeşitli finansal araçlardan elde edilen getirilerin aynı oranda ve kaynakta vergilendirilmesi esası benimsenmişti. Bahsi geçen maddeye kanunla müdahale(uygulama süresi uzatılması) edilmediğinde; uzun süredir geçerli olan kaynakta vergilendirme esası 01.01.2016 tarihinden itibaren elde edilen gelir ve kazançlar için uygulanmayacaktır. Bazı gelir ve kazançlar kaynakta vergilendirme(stopaj) esası kapsamından çıkarılacak, bazılarının stopaj oranları değişecek, beyan edilmeyen bazı gelir ve kazançlar beyana tabi olacaktır.
Tam mükellef gerçek kişiler ile dar mükellef gerçek kişi ya da kurumların, hisse senedi temettü gelirleri ve alım-satım kazançları, mevduat faizi, repo kazançları ile Hazine bonosu de Devlet tahvili faiz gelirlerinin vergilendirilmesinde değişiklikler olacaktır.
Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senedi alım-satım kazancı ile temettü gelirlerinin GVK Geçici 67. maddeye göre vergilendirilmesi aşağıdaki tabloda örnek olarak yer almaktadır.
Geçici 67. maddenin süresinin uzatılmaması durumunda, söz konusu menkul kıymetlerin satışından sağlanan kazançlardan stopaj yapılmayacaktır.
* İki yıldan uzun süre elde tutulan hisse senetlerinden elde edilecek satış kazancı beyan edilmeyecek, bunun dışındaki BİST’te işlem gören hisse senetlerinin alım-satım kazancı gelir vergisi beyannamesiyle beyan edilecektir.
** İki yıldan uzun süre elde tutulan hisse senetlerinden elde edilecek satış kazancı beyan edilmeyecek, bunun dışındakilerden elde edilen kazançlar münferit beyannameyle işlemi takip eden 15 gün içerisinde beyan edilmesi gerekecektir.
*** Hisse senetlerinden elde edilecek kazançlar özel beyanname ile işlem tarihini takip eden 15 gün içerisinde beyan edilmesi gerekecektir. Kazanç üzerinden %20 oranında kurumlar vergisi ve ayrıca kurumlar vergisi sonrası kazanç üzerinden %15 oranında kesinti yapılması gerekmektedir. Bu doğrultuda 10.000,00TL hisse senedi kazancı olan dar mükellef kurum 3.200,00 TL (10.000,00-(10.000,00x%20))+((10.000,00-(10.000,00x%20))x%15) vergi yüküne maruz kalacaktır.
Dar mükellef gerçek kişi ve kurumların vergilendirilmesi aşamasında oranın belirlenmesi için yürürlükte olan çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmasına bakılması uygun olacaktır.
Bahsi geçen geçici madde hisse senetlerinden elde edilen temettü gelirlerini kapsamadığı için kanun maddesinin yürürlüğünün sona ermesi herhangi bir değişikliğe sebep olmayacaktır.
Uzun süredir para ve sermaye piyasalarında uygulanan vergi rejimi bir kanunla değişiklik yapılmaması durumunda 01.01.2016 tarihinden itibaren başka bir boyut kazanacaktır.
Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetlerine sahip profilin %67’si yabancı sermayeli, %33’ü ise yerli yatırımcı olduğu göz önünde bulundurulduğunda, piyasaya hakim sermaye sahibi olan yabancı sermaye üzerinde yüksek oranda vergi yükünün olması piyasanın işleyişinin bozulmasına neden olacaktır.
Bir düzenleme yapılmaması durumunda hisse senedi yatırımcı sayısındaki azalış hız kazanacaktır.
Geçici 67. maddesinin uygulama süresinin bir kanunla uzatılmaması durumunda ortaya çıkacak değişiklilere ilişkin ayrıntılı bilgilere vergidegundem.com adlı sitede yer alan 16.09.2015 tarih ve 71 no.lu sirkülerden ulaşabilirsiniz.
AYKUT DURDAĞI