BORSAGUNDEM.COM ARAŞTIRMA SERVİSİ
Borsa İstanbul’un kaş yaparken göz mü çıkarıyor? Bir yandan Borsa İstanbul’un işlem hacmindeki yükseklik sürekli ön planda tutulurken, bir yandan işlemlerin azalmasına neden olan kararlara bir yenisi daha eklendi. Borsa İstanbul’un başlattığı her işlemden işlem başına ücret alma uygulamasının ardından devreye sokulan, her veriden veri başına ücret alma uygulaması anında yatırımcı dünyasına damgasını vurdu.
Alınan karar gereği Borsa İstanbul, 1 Eylül’den itibaren tüm borsa verilerini bu verileri kullanmak isteyenlere ücretli hale getirdi. Her birim başına ücret alınması kararı yatırımcılar arasında büyük tepkiyle karşılanırken bu duruma aracı kurumlar da sessiz kalmadı. Kararın uygulandığı ilk gün olan dün yani 1 Eylül’de 1. Seansta tarihi diplerde gerçekleşen 600 milyon TL’lik işlem hacmi, bu tepkinin bir göstergesi olarak kabul ediliyor. Borsada yatırımcı sayısının son 10 yılda büyük miktarda azalması ile gelirleri iyice azalan Borsa İstanbul’un aldığı bu son karar, kalan yatırımcıların da Borsa’dan soğumasına neden oldu.
Veri kuruluşlarının da hazırlıksız yakalandığı, birçok tasarruf sahibine veri sağlanamadığı gelen bilgiler arasında. Son yıllarda gelirleri iyice azalan hatta kar açıklamakta zorlanan aracı kurumlar ise maliyetlerin iyice artmasına yol açtığı söylenen hesapsız kararlara tepki gösterdi. Yerli yatırımcıların yüzde 99’undan fazlası bireysel yatırımcılardan oluşmakta. Yurt içi yatırımcılar toplam işlem hacminin yaklaşık yüzde 80’ini gerçekleştiriyor. Bu yüzde 80 içinde bireysel yatırımcının payı ise yüzde 60’lar seviyesinde. Yani işlem hacminin yarısından fazlasını bireysel yatırımcılar gerçekleştiriyor.
RAPORLARDAKİ İLGİNÇ RAKAMLAR
Aracı Kuruluşlar Birliği tarafından hazırlanan faaliyet raporlarında ilginç rakamlar karşımıza çıkıyor.
-2011 yılında saklamadaki pay senedi sayısı 140 milyondan 2013 sonunda 200 milyona çıkmış. 2014 Ağustos ayında ise bu sayı 227 milyona kadar yükselmiş.
-2011 yılında tüm pazarlardaki şirket sayısı 422 iken 2013 yılı sonunda bu sayı 438’e yükselmiş. Bu sayı 2014 Haziran ayında 436 olmuş.
-2011 yılında yüzde 25,3 olan ortalama halka açıklık oranı 2013 yılında yüzde 28,5 olmuş. Bu oran 2014/6 ayında yüzde 29,1’e çıkmış.
YATIRIMCI SAYISI HER GÜN AZALIYOR
Ancak bu rakamlara rağmen yatırımcı sayısı her geçen gün azalıyor. İşte rakamlar;
-Pay Senedi Yatırımcı Sayısı 2013 sonunda 1.111.711 kişi.
2014 Ocak ayında 1.109.547 kişi
2014 Şubat ayında 1.109.129 kişi
2014 Mart ayında 1.102.772 kişi
2014 Nisan ayında 1.102.772 kişi
2014 Mayıs ayında 1.085.211 kişi
2014 Haziran ayında 1.081.909 kişi.
MKK verilerine göre 2014 Temmuz ayı itibarıyla Borsa İstanbul’daki toplam yatırımcı sayısı 1 milyon 76 bin kişiye düşmüş. Bu rakamın %99’u yerli, %1’i ise yabancı yatırımcıdır. Haziran sonu itibarıyla yabancı yatırımcı sayısı yılbaşına göre 44 adet yükselirken, yerli yatırımcı sayısında Aralık ayına göre 28.543, Mart ayına göre ise, çoğu bireysel yatırımcı olmak üzere, 20.900 adetlik bir azalma meydana gelmiş. Sonuç olarak ilk yarıda toplam yatırımcı sayısında 28.499 adetlik düşüş olmuş.
YATIRIMCI SAYILARI VE PORTFÖY BÜYÜKLÜĞÜ
Bu yatırımcıların portföy büyüklüğüne bakıldığında ise rakamlar çok çarpıcı. 2014 başı itibarıyla 1.095.000 yatırımcıdan 10.000 TL’nin üstünde portföyü olanların sayısı yaklaşık 213 bin kişi. Diğer taraftan, 10.000 TL’nin altında pay senedi yatırımı olan yerli bireysel yatırımcı sayısı 881.968 iken, bu grupta kişi başı portföy büyüklüğü 1.090 TL’de kalmakta. Bunların borsaya hacimsel anlamda katkısı yok denecek kadar az. Portföy büyüklüğü toplam pay içinde yüzde 2,6’lık paya sahip. Bu yüzden de borsada yatırımcı sayısından bahsederken bu rakamlar önemli.
1 milyon TL’nin üzerinde pay senedi yatırımı olan 3.262 bireysel yatırımcı ise, bireysel yatırımcı portföyünün %58’ini oluşturuyor.
Dolayısıyla borsada anlamlı diyebileceğimiz portföyü olan yatırımcı sayısının 1.100.000 değil 213 binli seviyelerde olduğu gerçeği ortaya çıkıyor.
Peki, bu gelişmeler karşısında aracı kurum yetkilileri ne düşünüyor? İşte o yanıtlar…
DOĞANER: “CİDDİYETLE ÜZERİNDE DURULMALI”
Turkish Yatırım Genel Müdürü ve TSPB Başkanvekili Berra Doğaner:
“Bu yıl hisse senedi piyasasındaki işlem hacmi geçen yılın yaklaşık yüzde 5 altında. VİOP piyasasında da yaklaşık yüzde 15 altında. Fakat bu daralmayı tek başına şu aşamada arttırılan borsa paylarına bağlayamayız, çünkü borsa ücretlerinin yükseltilmesi Temmuz ayında başladı ve henüz bunun etkisi devreye girmedi. Bu seneki hacim daralmasını bir yandan yaşadığımız iki seçimin yarattığı belirsizlikle yatırımcıların bekleme ve pozisyonlarını korumaya yönelmelerine, diğer yandan daha çok günlük işlem yapan yatırımcıların zarar ederek, sermayelerini eriterek borsada işlem yapmayı bırakmış olmalarına ve borsada fiyat adımlarının çok fazla daraltılmış olması, emir iptali vb uygulamalar nedeniyle gömlekçi diye tabir edilen ve işlem hacmi çok yüksek olan grubun yine önemli bir kısmının işlem yapmayı bırakmış olmasına bağlıyorum. Türk Borsasının en önemli ve ön plana çıkarılan özelliği olan likit piyasa özelliği mutlaka korunmalıdır. Likiditenin daralmaya başlamasını çok dikkatle izlemek gerektiğine inanıyorum. Daralma konjonktürel ise temel bir sorundan bahsedemeyiz ama önümüzdeki aylarda/yıllarda da devam ederse mutlaka ciddiyetle üzerinde durulmalı ve likiditenin kurumasına neden olan faktörler giderilmelidir.
Borsa ücretlerinin yükseltilmesinin ve her işlemden 1 kuruş alınmaya başlamış olmasının önümüzdeki dönemde borsa tarafından alınan diğer kararlarla da birleşerek hacim üzerinde olumsuz etki yaratabileceğini düşünüyorum. Öte yandan işlem maliyetlerinin artması zaten gelir tarafında sıkıntı çeken aracı kurumları da olumsuz etkileyecektir. Gerek işlem hacminin düşmesi, gerekse artan borsa paylarının yatırımcılara yansıtılamaması sektörün toplam karının daha da düşmesine neden olacaktır.”
TOPAÇ: “HİZMETLER AKSAMAYA BAŞLAR”
Gedik Yatırım Yönetim Kurulu Başkanı Erhan Topaç:
“Şimdi bu yatırım kuruluşlarına çok ağır yükler getirdiği için, yatırım kuruluşları bunu çok fazla finanse edemez. Öyle olduğu için de verilen hizmetler aksamaya başlar. Tabi bu Türk sermaye piyasasının gelişmesinde aşama kaybettirir. 800 binin üzerinde derinliksiz data var ve onlar yavaş yavaş azalır. Borsa bunu neden yapıyor? Artık anonim şirket olduğu için karlı bir yapıya geçmek istiyor. Dünyada da alınıyor borsalardan data ücretleri. Ama Türkiye’de sermaye piyasaları gelişiyor, vergi teşvikleri yapılıyor ve çok çaba sarf ediliyorken böyle bir ortamda bir miktar ücretsiz vermekte veya düşük ücretle yapmakta fayda vardı. Ancak karar o şekilde çıktı.
Biz bu konuda yatırımcıları çok fazla üzmeden yapı kurulsun istiyorduk. Ama sermaye piyasasının gelişmesi için biz de bir miktar maliyete katlanacağız. Hem yatırımcı kaybetmemek hem de gelişmesi için. Borsa buna bir geçiş süresi koysaydı veya yavaş yavaş yapsaydı daha iyi olurdu diye düşünüyorum. Ama dediğim gibi bu onların kararıydı. Unutmayalım ki bir tane borsamız var. Son olarak da ‘hayırlı olsun’ diyorum ama inşallah yatırımcı çok etkilenmez.”