Ekonomi yönetimi, deprem sonrasında Borsa İstanbul’da yaşanan düşüşlerin tekrarlanmaması için önlem paketini devreye aldı. Hazine ve Maliye Bakanlığı başta olmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu, Borsa İstanbul, Türkiye Varlık Fonu, BDDK, SEDDK gibi finans piyasalarının baş aktörleri düzenleme üzerine düzenleme yaptı.Ekonomim'den Birol Bozkurt'un konu ile ilgili yazısı şu şekilde:
Hükümet depremzede yatırımcıların yaralarını sarmak ve piyasalarda oluşabilecek yoğun satışları engellemek için tedbir yağdırdı. Kahramanmaraş merkezli depremler sonrası açık kaldığı ilk iki günde yüzde 10’a yakın değer kaybeden Borsa İstanbul’un desteklenmesi için sermaye piyasalarının bütün paydaşları düzenleme üzerine düzenleme yaptı. Borsa İstanbul açılacak mı? Ne tür tedbirler gelecek? tartışmalarının ardından ilk adım BES fonlarıyla ilgili atıldı. Buna göre Bireysel Emeklilik Sistemi’nde devlet katkısının yatırıldığı fonların borsaya yatırılabilecek kısmı yüzde 10’dan yüzde 30’a çıkarıldı. Böylece piyasaya 10 milyar liraya yakın destek sağlanması hedeflenirken, Türkiye Varlık Fonu da fiyat istikrarı fonu aracılığıyla piyasayı destekleme kararı aldı. Borsa İstanbul ve SPK ise olası düşüşleri önlemek için bir dizi önlem açıkladı. Piyasada özellikle tartışmalara sebep olan yüksek frekanslı algoritmik işlemlerin durdurulması ve kredili işlemler ile kayıpların azaltılması yönünde atılan adımların küçük yatırımcıyı korumak adına olumlu karşılandı. Ayrıca şirketlerin hisse geri alımlarında vergi oranlarının sıfırlanmasının da talep tarafında pozitif etki yaratması bekleniyor.
Borsa BES’lenecek
Önlem paketi ile ilgili ilk açıklama BES tarafından geldi. Resmi gazetede yayımlanan düzenlemeye göre Bireysel Emeklilik Sistemi’nde devlet katkısının yatırıldığı fonların borsaya yatırılabilecek kısmı yüzde 10’dan yüzde 30’a çıkarıldı. Buna göre tek hisseye yatırım tavanı yüzde 1’den yüzde 5’e çıktı. Devlet tahviline yatırım yüzde 70’ten yüzde 50’ye indirildi. 10 gün içinde portföylerün güncellemesi gerekiyor. Yapılan düzenlemeye göre BES devlet katkısı fonlarının asgari yüzde otuzu; BIST 30, BIST Likit Banka, BIST Banka Dışı Likit 10 ve BIST Katılım 30 endekslerindeki paylar ile BIST 100, BIST Sürdürülebilirlik Endeksi, BIST Kurumsal Yönetim Endeksi ve Borsa İstanbul A.Ş. tarafından hesaplanan katılım endekslerindeki paylarda değerlendirilecek. Konu ile ilgili açıklama yapan Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK) devlet katkısı portföyünde hisse ağırlığı değişiminin hem fon performanslarını artıracak hem de ülkemiz finansal piyasalarının derinliğine ve üretim odaklı ekonomi politikasının desteklenmesine katkı sağlayacak bir adım olduğunu belirtti.
Şirketlerin hisse geri alımlarında vergi sıfırlandı
Borsa İstanbul’da işlem gören şirketler hisse geri alımında vergi ödemeyecek. Dün Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında yayımlanan düzenlemeyle Borsa İstanbul’da işlem gören şirketler hisse geri alımlarında halihazırda yüzde 15 olan stopaj vergisini ödemeden hisselerini geri alabilecek. Ayrıca şirketlerin dağıtılmış kar paylarında vergi tevkifatı oranları da sıfırlandı. BDDK ise, payları borsada işlem gören halka açık bankaların, 6 Şubat 2023’ten 1 Ocak 2024’e kadar geri alım yoluyla edindikleri kendi hisse senetlerinin, çekirdek sermayeden indirim kalemi olarak dikkate alınmayacağını bildirdi.
SPK’dan kredili işlemler için adım
6-7 Şubat tarihlerinde borsanın kapatılmamasıyla oluşan yatırımcı mağduriyetlerini telafi edebilmek için Sermaye Piyasası Kurulu bir dizi tedbir açıkladı. SPK deprem bölgesinde bulunan müşterilerin, depremlerin yaşandığı tarih olan 6 Şubat’tan itibaren oluşan temerrüt durumlarında, 30 Haziran’a kadar işlem tesis edilmemesine karar verdi. Buna göre deprem bölgesinde bulunan müşterilerin, depremlerin yaşandığı tarih olan 6 Şubat’tan itibaren oluşan temerrüt durumlarında, 30 Haziran’a kadar işlem tesis edilmemesine karar verdi. İlgili düzenleme kapsamında 10 Nisan 2023 tarihine kadar; aracı kurumlarca, portföy büyüklüğü 1 milyon TL ve altında olan müşterilere uygulanacak azami kredi faiz oranının ve kredili olmayan bir alım emri nedeni ile ödemekle yükümlü oldukları tutarın tamamının veya bir kısmının takas günü itibarıyla tevdi edilmemesi veya söz konusu tutarın takas tarihi itibarıyla aracı kurum nezdindeki hesaplarında bulunmaması durumunda (temerrüt durumunda) uygulanacak faiz oranının, aracı kurumun vereceği kredinin, kaynak maliyeti dikkate alınarak makul bir seviyede belirlenmesi yönünde tavsiye kararı alınmasına karar verildi.
Aracı kurumların sermaye yeterliliği
SPK aracı kurumların sermaye yeterliliği konusunda da düzenlemelere imza attı. Buna göre 30 Haziran 2023 tarihine kadar, aracı kurumların hazırladığı sermaye yeterliliği tablolarında, kendi portföylerine alınan pay senetlerine ilişkin pozisyon riski oranının %10 yerine %3 üzerinden, kredi hesabı altında izlenen “Diğer müşteriler” için pozisyon riski oranının ise %8 yerine %4 üzerinden hesaplanacak. Daha önce %35 olarak belirlenen başlangıç özkaynak koruma oranı 10 Nisan 2023 tarihine kadar %20 olarak uygulanacak.
Borsa İstanbul’dan algoritmik işlemler için önlem
Borsa İstanbul Kamuyu Aydınlatma Platformu’na gönderdiği açıklamada bir dizi yeni tedbirin alındığını belirtti. Borsa İstanbul’da hisse geri alımı yapan şirketler üzerinden yeni endeks hesaplanmasını da içeren yeni tedbirler getirildi. Buna göre pay piyasası ile VİOP bünyesindeki pay ve endeks türev pazarlarında, emtia sertifikaları hariç tutulmak üzere Pay Piyasasında açılış seansı uygulanan tüm sermaye piyasa araçlarında ve VİOP işlem gören tüm sözleşmelerde; açılış seansında emir iptali, fiyat kötüleştirme ve miktar azaltımına izin verilmemesine karar verildi. Yeni tedbirler arasında pay piyasasında emir işlem oranının 15:1’den 5:1’e düşürülmesi ve pay piyasasında emir işlem oranı eşik değer aşım ücretinin 0,03 kuruştan 0,25 kuruşa yükseltilmesi de yer aldı. Düzenlemeye göre pay piyasasında emir iptali, fiyat kötüleştirme ve miktar azaltımı (İAK) ücret kalemlerinin yüzde 20 oranında artırılacak ve VİOP’ta yüz binde 1 olarak uygulanan iradi emir iptal ücreti oranının yüzde 20 oranında artırılarak yüzbinde 1,2 olarak belirlenecek. VİOP’ta işlem gören tüm vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin seans sonu zamanının 5 dakika kısaltılarak tam iş günlerinde 18.10, yarım işgünlerinde 12.40 olarak belirlenmesine de karar verildi. Geri alım yapan şirketler üzerine yeni bir endeks hesaplanmasına ve borsanın gözetim faaliyetleri kapsamında hâlihazırda devam etmekte olan yatırım aracı bazındaki tüm tedbirlerin kaldırılmasına da kararlaştırıldı.
Türkiye Varlık Fonu devreye girecek
Türkiye Varlık Fonu (TVF) bünyesindeki Fiyat İstikrarı Fonu aracılığıyla piyasayı desteklemeye hazırlanıyor. Buna göre kamu bankaları, varlık fonu şirketleri ve TMSF Türkiye Varlık Fonu bünyesindeki Fiyat İstikrarı Fonu’na sermaye koyacak, fon da bu sermaye ile Borsada oynaklığın yüksek olduğu dönemlerde hisse alımı gerçekleştirebilecek. Bu kaynakla manipülatif hareketler olduğunda borsada hisse alımı gerçekleştirilecek.
Altın ithalatı durduruldu
6 Şubat depremlerinin ekonomiye olumsuz etkisini hafifletmek ve cari açıkta artışın önlenmesi için mal mukabili (vadeli) altın ithalatının geçici bir süreliğine durdurulması için karar alındığı belirtildi. Borsa İstanbul Kıymetli Madenler Piyasası üzerinden altın ithalatı 2023 yılına rekorla başlamıştı. Borsa İstanbul Kıymetli Madenler Piyasası verilerine göre, ocak ayında altın ithalatı 68 bin 330 kg ile kayıtların tutulmaya başlandığı 1995’ten bu yana en yüksek rakama ulaştı. Aynı ayda gümüş ithalatı 73 bin 77 kg olarak gerçekleşti.
10 milyar TL kaynak girecek
Fon Turkey Kurucusu Onur Duygu, 10 gün içinde fonların portföylerindeki değişikliklerin yapılması gerektiğini söyledi. Duygu, "Mevcut Katkı fonlarının büyüklükleri ve güncel hisse senedi portföy paylarına bakıldığında, toplam 51,3 milyar TL büyüklükte 24 fon olduğu ve bu fonların portföylerinde hisse ağırlığının %10 ila %15 arasında değiştiğini görmek mümkün. %30 portföy payına ulaşılması için bugünkü portföy dağılımları göz önüne alındığında yaklaşık 8-10 milyar TL tutarında bir alım yapılması gerekiyor” dedi.
Borsaya destek olacak
Ata Portföy Yönetimi Genel Müdürü Mehmet Gerz, BES düzenlemesinin, zamanlaması ve amacının tartışma konusu olsa da ortaya çıkardığı sonuç itibarıyla olumlu bir düzenleme olduğunu kaydetti. Gerz, “Tahvilde faizler %9’a düşmüş durumda, çok düşük bir getiri anlamına geliyor. Borsa İstanbul’a 9 – 10 milyar TL nakit girişi olacak demektir. Deprem dolayısıyla panik yaşanan Borsaya destek olacaktır. BES fonları uzun vadelidir, hisse senedi alması iyi olacaktır. Belli mekanizmaların destek vermesi olumlu karşılanmalı" dedi.