Likidite rasyosu, borç rasyosu, karlılık oranları, faaliyet rasyosu hepsi ayrı ayrı önem taşıyor.
Bilançolarda hangi kalem neyi ifade ediyor?
Finansal analiz amacı ile kullanılan rasyoları şu şekilde sıralamak mümkün:
Değerleme rasyoları, firmanın performansının değerleme ölçüsü olarak görülür.
Rasyo sonuçlarının okunması, firmanın yapısına ve sektörüne göre değişiklik gösterir. Rasyoların hesaplama formülleri ise şöyle:
Likidite Rasyoları : Kısa vadeli borç ödeyebilme yeteneğini ölçer.
CARİ RASYO = Cari Aktifler / Cari Pasifler
Cari Aktifler = Nakit + Menkul Varlıklar + Alacaklar + Alacak Senetleri + Stoklar
Cari Pasifler = Satıcılar + K.V. Borç Senetleri + K. V. Krediler + Ödenecek Vergi ve Primler + Ücretler
Cari rasyonun düşük oluşu, firmanın kısa vadeli borçlarını ödemede güçlük çektiğini gösterir.
Faaliyet Rasyoları : Firmada kaynakların ne ölçüde etkin kullanıldığını gösterir.
Faaliyet Rasyoları
1. Firmanın sahip olduğu iktisadi varlıkları ne derece etkin biçimde kullanabildiğini ölçen rasyolardır.
2. A- STOKLARIN DEVİR HIZI = Satışlar / Stoklar
3. Stok devir hızı rasyosunda iki sorun ortaya çıkar. Birincisi satışların satış fiyatı, stokların da maliyet ile ifade edilmesidir. Su durumda satışları S.M.M. (Satılan Malın Maliyeti) olarak dikkate almak gerekir. İkincisi satışların belli bir dönemi kapsamasına karşılık, stokların dönem sonunda firmadaki mevcut stokların olduğudur. Bu durum içinde, dönem başı ve dönem sonu stok ortalaması payda gösterilmelidir. Oranın yüksek çıkması, firmada verimliliğin düşmesine yol açacak atıl (kullanılmayan) stokların olmadığını gösterir.
4. B- ALACAKLARIN TAHSİL SÜRESİ = Alacaklar / Günlük Satışlar
5. Bu rasyonın hesaplanması için öncelikle günlük satışlar bulunur : Satışlar / 360. Sonrasında alacaklara bölünerek ortalama tahsil süresi bulunur. Firma, ortalama tahsil süresi ile birlikte alacaklarını yaş gruplarına ayırarak finansal analize yeni bir boyut kazandırabilir (Yaşlandırma tablosu).
6. C- SABİT AKTİFLERİN DEVİR HIZI = Satışlar / Net Sabit Aktifler
7. Endüstri ortalamasının altında olunması, firmanın diğer firmalara nazaran aktiflerini yeterince kullanmamakta olduğunu, daha düşük bir kapasite yüzdesi ile çalıştığını gösterir.
8. C- TOPLAM AKTİFLERİN DEVİR HIZI = Satışlar / Toplam Aktifler
9. Endüstri ortalamasının altında olunması, firmanın yapmış olduğu yatırımlardan yeterince yararlanılmadığını gösterir.
Kaldıraç Rasyoları : Firmanın borç kullanma derecesini ölçer.
Kaldıraç Rasyoları
Firmaya finansman sağlamak için gerekli fonların ne kadarının hissedarlarca, ne kadarının 3. şahıslarca sağlandığını gösterir. Uygulamada, kaldıraç rasyolarında 2 yaklaşım görülür:
Firmanın finansmanında borçlanmadan ne ölçüde yararlanıldığını gösterir. Bilanço kalemleri ile bu analiz yapılır.
Gelir Tablosu kalemlerinden yararlanılarak borç riskini ölçen, faaliyet kârının sabit ödemeleri kaç kez kapsadığını gösteren rasyolardır.
A- BORÇ RASYOSU (Finansal Kaldıraç) = Toplam Borçlar / Toplam Aktifler
Firmanın borç bağımlılığını gösterir. Oran ne kadar yüksek olursa firma o kadar fazla riskli bir borçlanma politikası izliyordur diyebiliriz.
B – BORÇ RASYOSU = Toplam Borçlar / Öz Sermaye
Borç rasyosunun 1 olması demek, hissedarların şirkete koyduğu her bir liraya karşılık, kreditörün de bir lira borç verdiği anlamına gelir. Yüksek borç rasyosuna sahip olan firmaların nakit girişlerinin istikrarlı olması gerekir. Aksi halde borçların zamanında geri ödenememesi sonucu iflas doğabilir.
C- FAİZ ÖDEME GÜCÜ RASYOSU = Brüt Kâr / Faiz Ödemeleri
Bu oran analizi, şirketin ödemekle yükümlü olduğu faizin kaç katını kazandığını gösterir. Bu rasyonun hesaplanmasında ana para taksitlerini dikkate almamak bir eksikliktir.
Firmaya finansman sağlamak için gerekli fonların ne kadarının hissedarlarca, ne kadarının 3. şahıslarca sağlandığını gösterir.
Uygulamada, kaldıraç rasyolarında 2 yaklaşım görülür:
Firmanın finansmanında borçlanmadan ne ölçüde yararlanıldığını gösterir. Bilanço kalemleri ile bu analiz yapılır.
Gelir Tablosu kalemlerinden yararlanılarak borç riskini ölçen, faaliyet kârının sabit ödemeleri kaç kez kapsadığını gösteren rasyolardır.
A- BORÇ RASYOSU (Finansal Kaldıraç) = Toplam Borçlar / Toplam Aktifler
Firmanın borç bağımlılığını gösterir. Oran ne kadar yüksek olursa firma o kadar fazla riskli bir borçlanma politikası izliyordur diyebiliriz.
B – BORÇ RASYOSU = Toplam Borçlar / Öz Sermaye
Borç rasyosunun 1 olması demek, hissedarların şirkete koyduğu her bir liraya karşılık, kreditörün de bir lira borç verdiği anlamına gelir. Yüksek borç rasyosuna sahip olan firmaların nakit girişlerinin istikrarlı olması gerekir. Aksi halde borçların zamanında geri ödenememesi sonucu iflas doğabilir.
C- FAİZ ÖDEME GÜCÜ RASYOSU = Brüt Kâr / Faiz Ödemeleri
Bu oran analizi, şirketin ödemekle yükümlü olduğu faizin kaç katını kazandığını gösterir. Bu rasyonun hesaplanmasında ana para taksitlerini dikkate almamak bir eksikliktir.
Kârlılık Rasyoları : Yatırım ve satışlardan sağlanan verimliliği ölçer.
Kârlılık Rasyoları
Kârlılık oranları, bir firmada elde edilen kârın yatırımlara ve satışlara göre ölçülü, yeterli ve tatmin edici olup olmadığını ortaya koyarlar.
A- KÂR MARJI = Net Kâr / Satışlar
Kâr marjının endüstri ortalamasından düşük olması, firmanın satış fiyatının düşük olduğunu veya maliyetlerin yüksekliğini gösterir.
B- TOPLAM AKTİFLERİN VERİM ORANI = Net Kâr / Toplam Aktifler
Düşük verim oranı, toplam aktiflerin düşük devir hızını gösterir.
C- ÖZ SERMAYENİN VERİM ORANI = Net Kâr / Öz Sermaye
Firma hissedarların yaptıkları yatırımın verim oranını ölçer.