Ana SayfaYazarlarGökhan UganSermaye Piyasaları
Gökhan Ugan [email protected] Gökhan Ugan

Borsayı kim düşürüyor?

21 Mayıs 2018, 10:33 - -

Borsada Şubat ayı başında başlayan düşüş eğilimi, seçimlerin 24 Haziran’da yapılacağının açıklanmasından sonra giderek hız kazandı. BIST Başkanı Himmet Karadağ bu düşüşü “spekülatif atak” şeklinde açıklarken, bazı analistler durumu “olması gereken seviyeye dönüş” olarak görüyor. Borsa sürekli artması gereken bir mecra mıdır? Spekülatif ve manipülatif ataklar sadece borsayı düşürmek için mi yapılır? Açığa satışa getirilen kısıtlamalar söz konusu düşüş trendinin sona ermesini sağlar mı? Gelin bu sorulara birlikte cevap arayalım.

Sizi biraz geriye, 5 Mayıs 2016 tarihine götüreyim. O tarihte Başbakan Ahmet Davutoğlu istifa etmiş, bu olayla birlikte borsada 2017 başlarına kadar sürecek düşüş trendi başlamıştı. Ahmet Davutoğlu’nun istifasından önce BIST100 endeksinin USD bazında değeri 30.000 puan civarındaydı. 2017’nin ilk günlerinde 20.000 puana kadar gerileyen endeks, Ocak 2018 sonlarında ise 30.000 seviyesinin bile üzerinde seyrediyordu.

Endeksin USD bazında aşağı yukarı aynı seviyelerde olduğu Mayıs 2016 ile Ocak 2018 tarihlerini karşılaştırdığımızda çok farklı iki tablo ile karşılaşıyoruz. Mayıs 2016’da henüz FETÖ tarafından gerçekleştirilen darbe girişimi yaşanmamıştı, Olağanüstü Hal ilan edilmemişti, Avrupa Birliği ile ilişkiler askıya alınmamıştı, sınır ötesi Fırat Kalkanı harekâtı başlamamıştı, Rus Büyükelçisine suikast yapılmamıştı, kredi derecelendirme kuruluşları ülke notumuzu yatırım yapılamaz seviyesine indirmemişti. Tüm bu olumsuz gelişmelere rağmen Borsanın rekor üzerine rekor kırıyor olması borsa uzmanlarının çok da açıklayabildikleri bir durum değildi. Çoğu aracı kurum çalışanı endeks 105.000 puan seviyesinin üzerindeyken müşterilerine hisse alın tavsiyesi vermede tereddüt etti. Hatta bir ara gizemli bir müşterinin yoğun alım yaparak endeksi yukarı çektiğine dair dedikodular bile kulislerde dolaştı.

İşte borsanın “olması gereken seviyeye” döndüğünü düşünen analistlere göre söz konusu dönemde nereden ve niçin geldiği bilinmeyen yoğun bir alım talebi sonucu endeks aşırı şişmişti. Bu tezi savunanlar şişkinliğin kâr realizasyonu ile giderildiğini iddia ediyor.

Şimdi bir de BIST Yönetim Kurulu Başkanı Himmet Karadağ tarafından gündeme getirilen tezi değerlendirelim. Bu teze göre endeksin USD bazında 30.000 puan seviyesi normal; ancak, erken seçim atmosferini fırsat bilen bazı odakların piyasalarda bir satış baskısı yaratarak endeksi 20.000 puana kadar düşürecekleri, bu seviyede alım yaparak seçim sonrasında endeks yeniden 30.000 puana yükseldiğinde ucuza aldıkları hisse senetlerini satacakları iddia ediliyor. Bu operasyonun açığa satış kanalıyla yapıldığı düşünülüyor olacak ki BIST 8 Mayıs tarihinde açığa satışlarda yukarı adım kuralını tüm hisse senetleri için geçerli kıldığını açıkladı. 14 Nisan tarihli haber sitelerinde BIST’in özellikle yabancılar tarafından yapılan açığa satış işlemlerinden rahatsız olduğu, bu işlemlere yönelik yeni düzenlemeler üzerinde çalışıldığı ifade edilmişti.
Borsada yapılan açığa satışlar emir girilirken deklere edilmek zorundadır. Eğer ödünç alınan paylar deklere edilmeden satılıyorsa bu hususta bir düzenleme yapmak elbette gerekir. Ancak sermaye piyasalarımızdaki esas sorun asla ödünç alınan payların açığa satışa konu edilmesi olmamıştır. Sıkıntının kaynağı yabancı yatırım kuruluşlarına ait “iceberg” hesaplardır. Adını buzdağından alan bu hesaplar, Türkiye’de yabancı yatırım kuruluşları adına açılır; ancak söz konusu hesaplar üzerinden yabancı yatırım kuruluşuna ait müşteri emirleri toplulaştırılarak gönderilir.

Örnek vermek gerekirse yabancı bir yatırım kuruluşu olan YBN BANK Türkiye’de yerli bir aracı kurum olan YRL Menkul Değerler’de hesap açtırmış olsun. YBN BANK’ın bir müşterisi Garanti Bankası hisse senedinde 10.000 adet alım yapmak isterken diğer bir müşterisi aynı hisse senedinde 8.000 adet satış yapmak istesin. YBN BANK bu iki emri ayrı ayrı gerçekleştirmek yerine işlemleri netleştirerek piyasadan sadece 2.000 adet Garanti Bankası hisse senedi alır. Alt müşteri hesaplarını sadece kendi sisteminde günceller.

Yabancı yatırım kuruluşları bazen bazı müşterilerine ait hisse senetlerini diğer müşterilerine ödünç olarak kullandırır. Tamamen yurtdışında gerçekleştirilen bu işlemleri bizim ruhumuz bile duymaz. Ödünç işlemi tamamen yurtdışında alt hesaplarda gerçekleştiği için Türk otoriteleri yapılan satışın mevcut bir müşterinin satışı mı, yoksa yeni bir müşterinin açığa satışı mı olduğunu bilemez.
Türkiye’de hesap açmış yabancı yatırım kuruluşları alt hesaplar hakkında Türk otoritelerine bilgi vermekten kaçınıyor. Böyle bir soru geldiğinde SPK’nın kendilerini denetleyen devlet otoritesine yazı yazmasını istiyorlar. Böyle bir yazışma döngüsü en az 3 ay sürüyor ve tahmin edeceğiniz üzere atı alan Üsküdar’ı geçiyor. Müşteri tanıma kuralı gereği yabancı yatırım kuruluşlardan alınan bilgi paylaşımı taahhütleri de maalesef bir işe yaramıyor.

Yerli ve yabancı yatırımcı arasında fırsat eşitsizliğine yol açan sistemsel sorunlara rağmen yine de bugünlerde borsada yaşadığımız düşüşü tamamen açığa satışlarla ve spekülatif ataklarla açıklamak doğru olmaz. Şurası bir gerçek ki ülkemiz bir süredir çok zor bir süreçten geçiyor. Türkiye çok güçlü bir ülke, bu süreç de elbet bir gün sona erecek ve borsa yeniden toparlanacak. Anormal zamanlarda yaşanan yükselişleri normal değerlendirip düşüşleri birtakım oyunlara bağlamak doğru bir yaklaşım değildir. Borsa ister yükselsin isterse düşsün meydana gelen tüm hareketlerin rasyonel bir açıklaması olması gerekir.

Ekonomik açıdan yeniden toparlanabilmenin anahtarı istikrardan geçmektedir. İstikrar sürekli aynı siyasi görüşün iktidarda kalmasıyla değil, iktidarda kim olursa olsun değişmeyen devlet politikalarıyla sağlanır. Bu anlayışa kavuştuğumuz gün Türkiye’nin önlenemez yükselişi başlayacaktır. Aksi takdirde piyasalardaki iyileşmeler kalıcı olamaz.
Saygılarımla,

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.

YORUMLAR (16)
:) :( ;) :D :O (6) (A) :'( :| :o) 8-) :-* (M)
  • Sauron16 Temmuz 2018 08:29

    Uzaylılar düşürüyor borsayı

  • Furkan22 Haziran 2018 10:52

    Şu durumda altin alış 192.700 almalımıyım yoksa düşmesini mi beklemeliyim?

  • Tomas22 Mayıs 2018 08:43

    Yahudiler çıkardı onlar düşürüyor. 88 bini bekleyin

  • keklik22 Mayıs 2018 04:38

    borsayı çıkaran da düşüren de yabancı yatırımcıdır. zaten borsanın %60-65'i de onlarındır. Eğer kar edemeyeceklerini düşünürlerse satarlar, kar edebileceklerini düşünürlerse alırlar. Eğer kar ederlerse de, ettikleri karın alıp yurtdışına götürürler. Gizli saklı birşey yok yani.

  • Gökhan UGAN22 Mayıs 2018 20:47

    Borsanın %60-65'i yabancıların değil, yurtdışında açılmış hesap sahiplerinindir. Hepsi yabancı mıdır bilmiyoruz :) Bu da başka bir yazının konusu olsun :)

  • STINIA22 Mayıs 2018 08:38

    Çok doğru... Tüm dünya borsaları bu şekilde çalışır, Borsa İstanbul'a özgü bir durum değil. Yalnız piyasanızın derinliği yoksa yükselişlerin ve düşüşlerin etkisi yüksek olur.

  • AHMET YEMEZ21 Mayıs 2018 19:44

    BOrsa yalandan dolandan ve Yigiy bulut ekibinin thy iteklemesiyle zaten olmasi gerekenden cok yukarida idi , AKP nin yalan dolan ekonomisi , sonunda gerceklerle yüzleşiyor..10 senedir bol para doneminde , sadece yola ve betona para yatiran rantci cahil kafa su anda acı şerbeti icmek zorunda.cok batan olacak , 2001 1994 krizini mumla arayacak ulke..ama siyasal islamin da sonu olacak

  • M.kemal21 Mayıs 2018 19:22

    Piston düştü

  • İhlas finans21 Mayıs 2018 16:36

    O değilde hükümetin satacağı fabrika arsa da kalmadı sata da dolar düşe

  • takiye21 Mayıs 2018 14:30

    borsadaki şirketler kar ederse, yataırımlarının değeri artarsa, hisselerinin de değeri artar. şirketler temettü dağıtırsa ya da yatırımlarının değeri azalırsa ya da zarar ederlerse hisselerin değeri düşer. bankaların kar ederken hisselerinin fiyatının düşmesi akıllara şu soruyu getiriyor, acaba bilançolar gerçeği gösteriyor mu?

  • STINIA22 Mayıs 2018 08:29

    Tespitleriniz doğru fakat Borsalarda şirketlerin gelecek dönemlerin bilançoları alınır satılır.

  • mzd21 Mayıs 2018 12:53

    şakamı yapıyorsunuz, ülkemizde devletin bilgisi dışında dövizin yükselmesi-düşmesi borsanın hareketi mümkün değildir biline-ha nedeni ee düşünün bakalım

  • Sergio andante26 Mayıs 2018 00:31

    Dis uzay gucleri😉

  • TRADER21 Mayıs 2018 12:37

    KEDİ DÜŞÜRÜYO KEDİ

  • H.hoşgüler22 Mayıs 2018 03:52

    Dimi yaa bak nasıl düşünemedim dış güçleri ya siyonislerdir onlar

  • enayi21 Mayıs 2018 11:00

    dış güçler (!) :) :) :)