Serbest fon nedir nasıl kurulur

Sermaye Piyasası Mevzuatında Serbest Yatırım Fonları

Türkiye'ye yatırım yapan yabancı kurumlar arasında "hedge fonlar" da yer almakta olup Türkiye'de bu tür fonların kuruluşuna imkan sağlamak üzere ilk olarak Kurulun mülga Seri:VII, No:10 sayılı "Yatırım Fonlarına ilişkin Esaslar Tebliği"nde yapılan değişikliklerle,

• AB'ye giriş sürecinde fon endüstrimizin hizmet kalitesi ve çeşitliliğinin artırılması,
• Yatırımcı risk getiri beklentilerine uygun yatırım araçlarının ortaya çıkması ve hizmet kalitesinde artışa paralel yatırımcı tabanının genişlemesi, amaçlanmıştır.

Söz konusu Tebliği yürürlükten kaldıran III-52.1 sayılı Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliği (Tebliğ) ile getirilen katılma payları sadece nitelikli yatırımcılara satılmak üzere kurulmuş olan fonları kapsayan "Serbest Şemsiye Fon"lara bağlı olarak "Serbest Yatırım Fonları" (SYF) ihracına ilişkin düzenlemeler aşağıda yer almaktadır.
 
1. Serbest Yatırım Fonları

Katılma payları sadece nitelikli yatırımcılara satılmak üzere kurulmuş olan  "Serbest Şemsiye Fon"lara bağlı olarak ihraç edilen fonlardır.
 
2. Yatırımcılara İlişkin Kısıtlar

Serbest Yatırım Fonlarının yalnızca nitelikli yatırımcılara satılması tercih edilerek, fon yatırımcıları için asgari yatırım tutarı ya da maksimum yatırımcı sayısı konusunda sınırlama getirilmemiştir. Ancak fon kurucusu tarafından fon izahnamesinde sınır getirilmesi mümkündür.
Kurulumuz düzenlemeleri uyarınca nitelikli yatırımcı, Kurul’un yatırım kuruluşlarına ilişkin düzenlemelerinde tanımlanan ve talebe dayalı olarak profesyonel kabul edilenler de dahil profesyonel müşterilerdir.
  

• Yerli ve yabancı yatırım fonları,
• Emeklilik fonları,
• Yatırım ortaklıkları,
• Aracı kurumlar,
• Bankalar,
• Sigorta şirketleri,
• Portföy yönetim şirketleri,
• İpotek finansmanı kuruluşları,
• Emekli ve yardım sandıkları,
• Vakıflar,
• 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesi uyarınca kurulmuş olan sandıklar,
• Kamuya yararlı dernekler
• Nitelikleri itibariyle bu kurumlara benzer olduğu Kurulca belirlenecek diğer yatırımcılar
• Fon katılma paylarının halka arz tarihi itibariyle en az 1 milyon TL tutarında Türk ve/veya yabancı para ve sermaye piyasası aracına sahip olan gerçek ve tüzel kişiler

nitelikli yatırımcılara örnek olarak verilebilir.
 
3. Yatırım Amacı ve Politikası

Serbest yatırım fonları diğer yatırım fonlarından farklı olarak Tebliğ’de yer alan portföy ve işlem sınırlamalarına tabi olmaksızın fonun bilgilendirme dokümanlarında yer alan yatırım stratejileri ve limitleri dahilinde yatırım yapabilirler. Ancak payları serbest yatırım fonlarının portföylerine alınacak yabancı fonlar için ilgili otoriteden izin alınmış olma şartı aranır. Bu kapsamda, hangi ülkelerde kurulu fonların portföye alınabileceğine izahname ve yatırımcı bilgi formunda yer verilir. Kurul serbest yatırım fonlarının portföylerine alınacak yabancı fon paylarına ilişkin kısıtlamalar getirebilir.
 
4. Portföye Alınabilecek Varlıklar ve Yapılabilecek İşlemler

Serbest fonlar Tebliğ’in 17 ila 24’üncü maddelerinde yer alan fon portföyüne alınacak varlıklara ilişkin oransal sınırlamalara ve diğer şartlara tabi olmaksızın fon izahnamesinde belirtilen yatırım stratejisi ve limitleri dahilinde yatırım yapabilirler. Örneğin, bir serbest yatırım fonunun borsa dışında bir sözleşmeye taraf olması halinde, bu sözleşmenin karşı taraflarının Fon Tebliği’nin 32’nci maddesinde belirtilen derecelendirme notuna sahip olması şartı aranmaz.

Serbest yatırım fonlarının diğer fonlardan temel farklılığının diğer fonlarda izin verilmeyen birtakım işlemler aracılığıyla (yatırım amacıyla swap sözleşmelerine taraf olunabilmesi ya da açığa satış işlemleri gerçekleştirebilmesi gibi) fonların tabi olduğu sınırlamalara tabi olmaksızın daha yüksek oranda kaldıraç yaratabilmeleri olduğu dikkate alınarak, anılan hüküm kapsamında bir serbest yatırım fonunun, pasif yönetilmeye imkan verecek bir yönetim stratejisine sahip olması veya pasif yönetimli bir fon niteliği taşımasına neden olacak şekilde yönetilmesi mümkün değildir.
Piyasa şartlarından kaynaklanan zaruri durumlarda serbest yatırım fonları tarafından vadeli mevduata yatırım yapılması mümkündür, ancak serbest yatırım fonlarının portföyü, süreklilik arz edecek şekilde ve bir yatırım stratejisi olarak vadeli mevduatta/katılma hesabında değerlendirilemez. 
 
5. Yönetici Şirkete ve Kurucuya Yönelik Getirilen Ek Şartlar

Tebliğ ile serbest yatırım fonlarının kurulması ve katılma paylarının ihracında yöneticiler ve personele ilişkin olarak aşağıda yer alan ek şartlar getirilmiştir:
  

• Serbest yatırım fonlarının katılma paylarının satışını yapacak kuruluşlar, katılma payı satışlarının bu konuda yeterli bilgi ve deneyime sahip satış personeli tarafından gerçekleştirilmesini temin ederler. Söz konusu kuruluşlar, satış yapılan yatırımcıların nitelikli yatırımcı vasıflarını haiz olduklarına dair bilgi ve belgeleri temin etmek ve düzenli olarak tutmakla yükümlüdürler.
• Serbest yatırım fonunun portföy yöneticilerinin tümünün sermaye piyasası faaliyetleri ileri düzey lisans belgesi ile türev araçlar lisans belgesine ve bu fonlar konusunda gerekli bilgi ve tecrübeye sahip olmaları gereklidir

6. Kuruluş ve Kayda Alma Süreçleri

Fonların kuruluş ve fon paylarının kayda alma başvuruları yatırım fonları ile benzer şekilde sonuçlandırılır.

Kuruluş Türleri

Serbest yatırım fonlarının, yatırım sınırlamalarının fon izahnamelerinde serbestçe belirlenmesine olanak tanınması suretiyle,
  

• Tek bir portföyden oluşan yüksek riskli yatırım fonu olarak ya da
• Portföyü serbest yatırım fonlarından oluşan fon sepeti şeklinde kurulabilmelerine

imkan getirilmiştir.

Fon sepetinde yer alan serbest yatırım fonlarına ait katılma paylarının değerinin, fon toplam değerinin %10 unu geçmesi halinde, bu fon sepetleri Tebliğ’de serbest yatırım fonları için belirlenen hükümlere tabi olmaktadırlar. Bu nitelikteki fon sepetleri Tebliğ'de fon sepetleri için belirlenen genel yatırım sınırlamalarına tabi değildir.
 
7. Değerleme Esasları ve Pay Fiyatı İlanı  

Serbest yatırım fonlarının portföyleri Tebliğ'de yer alan esaslara göre değerlenir ve pay fiyatı hesaplanır. Tebliğ'de değerleme esaslarına yer verilmeyen sermaye piyasası araçlarının özellikle değerleme borsa dışı türev araçlar ile swap sözleşmelerinin değerleme esasları fon kurulu kararı ile belirlenir.
Serbest yatırım fonlarının pay fiyatlarının en az ayda bir kere hesaplanması ve yatırımcılara bildirilmesi zorunludur. Dolayısıyla diğer fonlar için söz konusu olan günlük olarak birim pay değerini hesaplama ve ilan etme şartı serbest yatırım fonları için uygulanmaz.

Serbest yatırım fonlarının izahname ve yatırımcı bilgi formlarında, katılma paylarının fona iadesi için pay fiyatlarının ilan süresinden daha farklı ve uzun süreler belirlenebilir.
 
8. Asgari Alım ve Satım Limiti

Serbest yatırım fonlarının katılma paylarının alım-satımı adedi için mevzuatta bir limit belirlenmemiştir. Bununla birlikte fon izahnamelerinde fon payı alım sayısına ilişkin alt veya üst limit belirlenmesi mümkündür.
 
9. Dağıtım Kanalları ile Reklam ve İlanlar

Serbest yatırım fonlarının katılma paylarının satışına aracılık edilebilecek kurumların bu konuda yeterli bilgi ve deneyime sahip satış personeli istihdam etmeleri ve söz konusu fon satışlarının bu satış personeli tarafından gerçekleştirilmesi öngörülmüştür.
Ayrıca, bu fonların paylarının alım satımı konusunda yetkili kuruluşlar, satış yapılan yatırımcıların Tebliğ’de belirlenen nitelikli yatırımcı vasıflarına haiz olduklarına dair bilgi ve belgeleri temin etmek ve düzenli olarak tutmakla yükümlü kılınmıştır.           
Serbest yatırım fonlarının halka arza ve satışa ilişkin ilan ve reklam veremezler. Bununla birlikte halka arza kapsamına girmemek şartıyla nitelikli yatırımcılara yönelik tanıtım faaliyetlerinin yürütülmesi mümkündür.
 
10. Nitelikli Yatırımcılara Yönelik Periyodik Bilgilendirme
  

• Serbest yatırım fonlarının portföy ve risk limitlerine ilişkin bir standart belirlenmemiş, söz konusu limitlere fonların izahnamelerinde yer verilmesi uygulaması benimsenmiştir. Serbest yatırım fonu izahnameleri ve bunlara ilişkin değişiklikler Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinden ilan edilmektedir.
• Serbest Yatırım Fonları günlük fon fiyatı hesaplanması yükümlülüğünden istisna tutularak ayda bir fiyat açıklanabilmesine olanak sağlanmıştır.
• Diğer yatırım fonlarından farklı olarak Serbest Yatırım Fonları ara mali tabloları için bağımsız denetim yükümlülüğünden muaf tutulmuştur.
• Serbest yatırım fonlarına ilişkin finansal tablolar, ilgili hesap veya varsa yatırım döneminin bitimini takip eden 60 gün içinde kamuya açıklanır ve yapılacak açıklamaya müteakip 10 iş günü içerisinde katılma payı sahiplerine en uygun haberleşme vasıtasıyla gönderilir.

11. Performans Ücretlendirmesi

Performansa dayalı ücretlendirme yapılabilmesi için portföy yönetim sözleşmesi ile kolektif yatırım kuruluşlarının içtüzüklerinde ve kamuyu aydınlatma dokümanlarında performansa dayalı ücretlendirmeye ilişkin esaslara ve hesaplama örneklerine yer verilmesi zorunludur. Portföy yönetim sözleşmesi, içtüzük ve kamuyu aydınlatma dokümanlarında farklı şekilde belirlenmediği sürece portföyün hesap dönemi aynı zamanda performansa dayalı ücretlendirme dönemidir. Performansa dayalı ücretlendirme dönemi içerisinde fona veya değişken sermayeli menkul kıymet yatırım ortaklığına iade edilen katılma payları veya paylar için iade tarihi esas alınarak hesaplama yapılır.

Performansa dayalı portföy yönetim ücreti nispi getiri üzerinden tahakkuk ettirilir. Performansa dayalı portföy yönetim ücreti oranı sabit veya değişken olabilir. Serbest yatırım fonlarında söz konusu oran için azami bir sınır belirlenmemiştir.
 
12. Fonun Sorumluluğu

Yatırım fonunun mal varlığı, kurucunun Kanun'dan, Tebliğ'den ve fon izahnamesinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmesi ve sorumluluğunu karşılaması dışında hiçbir amaçla kullanılamaz. Fon mal varlığı rehnedilemez, teminat gösterilemez ve üçüncü şahıslar tarafından haczedilemez.

Bu çerçevede yatırım fonları kurucuları ve/veya portföy yöneticileri tarafından fon hesabına doğrudan ve/veya vekil sıfatıyla gerçekleştirilen işlemler haricinde kurucuları ve/veya portföy yöneticilerinin kendi hesaplarına yaptıkları işlemlerden kaynaklanan yükümlülüklerinden sorumlu değildir. Bununla birlikte fon hesabına olmak ve içtüzükte hüküm bulunması koşuluyla fon tarafından kullanılan krediler ve taraf olunan finansal vadeli işlem sözleşmeleri ile fon adına gerçekleştirilen benzeri işlemler için fona ait varlıklar teminat olarak gösterilebilmektedir.

Sayfada yer alan bilgiler tavsiye niteliği taşımayıp yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırımcı profilinize uymayabilir.